Minęło jedenaście lat. Samowola parafii i lekceważenie prawa przez sanepid

Od jedenastu lat, (TAK 11) opisuję batalię Państwa E.H Baranowskich i S.M. Michalaków w sprawie samowoli budowlanej czyli bezprawnego powiększenia cmentarza na Łąkoszynie w Kutnie i pochówków na parkingu. Wydaje się, że nie ma końca przedłużania widzimisię kutnowskich instytucji i parafii, poprzez uwikłanie w postępowania administracyjne i w procesy. 

- Generalnie na poziomie Kutna nasze argumenty w ogóle nie są brane pod uwagę, wszystkie ograny działają zgodnie, próbując w jakiś sposób zalegalizować nieprawidłową rozbudowę cmentarza. I wszelkie działania podejmowane są bez jakiegokolwiek powiadomienia moich Klientów, choć są oni właścicielami działek w bezpośrednim sąsiedztwie cmentarza. Wiemy np. z pisma z 2 maja 2017 r. zawierającego wyjaśnienia Państwowego Wojewódzkiego Inspektora Sanitarnego w Łodzi dla Głównego Inspektora Sanitarnego, że miało miejsce spotkanie w Starostwie Powiatowym w Kutnie, w którym - jak wynika z pisma - uczestniczyli przedstawiciele nadzoru budowlanego oraz sanepidu. Nie wiem, czy był obecny przedstawiciel parafii, ale najwyraźniej przedstawiciele tych 3 organów (tzn. starosty, inspekcji sanitarnej i nadzoru budowlanego) ustalili wówczas dalszy tok postępowania - mówi nam radca prawny Piotr Tarała-Kowalczyk w październiku 2017 roku. 

Sprawdzam

Sprawdziłam co dzieje się w sprawie od roku 2020, w który nastąpiło wezwanie do zaprzestania pochówków, a samowola budowlana na cmentarzu była zatrzymana przez sąd. Wówczas Naczelny Sąd Administracyjny wydał ostateczne orzeczenie w sporze mieszkańcy Kutna vs Główny Inspektor Nadzoru Budowlanego,  tym samym wstrzymał wykonanie pozwolenia na rozbudowę cmentarza.

W połowie stycznia  2020 roku pisaliśmy o wygranej państwa Sławomiry i Michała Michalaków oraz Elżbiety i Henryka Baranowskich z Łąkoszyna reprezentowanych przez radcę prawnego Piotra Tarałę- Kowalczyka z Państwowym Powiatowym Inspektorem Sanitarnym w Kutnie. NSA stwierdził, że mieszkańcy Kutna, jako sąsiedzi cmentarza są stroną postępowania o wydanie decyzji na jego rozbudowę. A tego prawa odmawiał im kutnowski Sanepid, a za nim Łódzki Państwowy Wojewódzki Inspektor Sanitarny. Mieszkańcy wygrali w Wojewódzkim Sądzie Administracyjnym w Łodzi, ale ŁPWIS złożył kasację, która została oddalona.  Podobnie było w przypadku ostatecznej decyzji Naczelnego Sądu Administracyjnego, który uznał rację skarżących, odrzucając argumentację Głównego Inspektora Nadzoru Budowlanego.

- Sprawa jest wielowątkowa, a od 2020 roku mieliśmy dużo nowych orzeczeń i postępowań, dlatego trudno jest zwięźle opisać okoliczności powstałe po ostatnim artykule. Powoli udaje nam się eliminować z obrotu prawnego sprzeczne z prawem rozstrzygnięcia, które umożliwiły nielegalną rozbudowę cmentarza. Natomiast podstawowym problemem jest lekceważenie przepisów przez Parafię i opór ze strony sanepidu, który uchyla się od rozstrzygnięcia w sprawie zakazu dalszych pochówków na terenie, który nie jest w świetle prawa cmentarzem -mówi nam w tym roku radca prawny Piotr Tarała- Kowalczyk.

Pozwolenie na budowę (rozbudowę) cmentarza 

-  Musieliśmy w tym zakresie wznowić postępowanie, bo jak Pani opisywała w 2020 roku Starosta wydał pozwolenie na rozbudowę w ciągu paru dni, nie zawiadamiając o tym postępowaniu nikogo poza Parafią (tzn. żadnego z właścicieli nieruchomości sąsiadujących z terenem rozbudowywanego cmentarza). Pozwolenie to zostało w części unieważnione już wcześniej przez Wojewodę Łódzkiego i w kolejnej części przez Głównego Inspektora Nadzoru Budowlanego (m.in. budowy kaplicy cmentarnej i kolumbarium, bo nawet na to Starosta wyraził w 2017 roku zgodę). W pozostałej części Wojewoda po wznowieniu postępowania decyzję Starosty uchylił i od 3 czerwca 2022 r. pozwolenie na rozbudowę cmentarza nie obowiązuje już w żadnej części - tłumaczy radca prawny. -  Starosta na żadnym etapie nie chciał się przyznać do błędu i pomimo oczywistego charakteru sprawy, gdzie po wydaniu pozwolenia unieważniony został plan miejscowy, na podstawie którego to pozwolenie zostało wydane, nadal odmawiał uchylenia tegoż pozwolenia. Co więcej, Starosta bezzasadnie odmawiał nawet wstrzymania wykonania pozwolenia i tu też interweniować musiał Wojewoda, który 20 września 2021 r. uwzględnił nasze zażalenie, uchylił postanowienie Starosty i orzekł o wstrzymaniu wykonania pozwolenia na czas trwania postępowania.

Po wstrzymaniu wykonania pozwolenia mieszkańcy kierowali pisma do Powiatowego Inspektora Nadzoru Budowlanego w Kutnie, wskazując na konieczność sprawdzenia, czy Parafia zastosowała się do postanowienia Wojewody (a wcześniej do postanowienia NSA z 2020 roku) i zaprzestała rozbudowy. Jak się okazało, Parafia zlekceważyła orzeczenie Wojewody i prowadziła nadal roboty budowlane na terenie nielegalnie rozbudowywanego cmentarza.

W konsekwencji 4 kwietnia 2022 r. PINB w Kutnie nakazał Parafii zaniechanie dalszych robót budowlanych. Natomiast po zakończeniu postępowania przez Wojewodę i uchyleniu pozwolenia na rozbudowę cmentarza PINB wznowił postępowanie postanowieniem z 23 stycznia 2023 r. i będzie teraz oceniał przesłanki do wydania nakazu rozbiórki co do robót budowlanych wykonanych wbrew postanowieniu Wojewody.

Uchylenie zgody sanitarnej na rozbudowę cmentarza

- Kluczową rolę w działaniach zmierzających do przywrócenia stanu zgodnego z prawem pełni Sanepid. Tu z kolei doprowadziliśmy (też po paru latach przepychanek formalnych i wyrokach WSA w Łodzi uwzględniających nasze skargi) do uchylenia decyzji z 31 maja 2017 r. (opisanej w ostatnim artykule, wydanej po jednym dniu roboczym od złożenia wniosku przez Parafię) o zgodzie na rozbudowę cmentarza. Państwowy Powiatowy Inspektor Sanitarny w Kutnie decyzją z dnia 12 marca 2020 r. uchylił swoją własną decyzję z 31 maja 2017 r. i orzekł o braku zgody na rozbudowę cmentarza (która przecież była prowadzona nawet przed 2017 rokiem). Sanepid łódzki utrzymał w mocy tę decyzję dopiero 25 lutego 2021 r., będąc związanym wyrokiem WSA w Łodzi  - mówi pełnomocnik kutnian.

Wyrok łódzkiego sądu wyjaśnia  jak powinna przebiegać procedura rozszerzenia cmentarza, której w Kutnie nikt nie przestrzegał - ani na etapie uchwalania planu miejscowego (Prezydent i Rada Miasta), ani zgody sanepidu, ani pozwolenia na budowę (Starosta). Sanepid łódzki zresztą jeszcze raz próbował uchylić odmowę zgody na rozbudowę i przekazać sprawę do ponownego rozpatrzenia sanepidowi kutnowskiemu, dlatego skarżący musieli skierować sprawę do sądu. I dopiero po wyroku sądu sanepid łódzki w końcu potwierdził brak jakichkolwiek podstaw do wydania zgody na rozbudowę cmentarza.

Co ciekawe, sanepid kutnowski jeszcze w grudniu 2019 roku wstrzymał wykonanie swojej decyzji z 31 maja 2017 r. o zgodzie na rozbudowę cmentarza - a mimo to przecież przez kolejne lata Parafia realizowała pochówki na terenie, który nie posiadał zgody na rozbudowę cmentarza.

Problem zakazu pochówków. Kwadratura koła

- Dlaczego rola sanepidu jest kluczowa? Wynika to ze specyfiki obiektu, jakim jest cmentarz. Otóż organy nadzoru budowlanego uznały, że obiektem budowlanym jest cmentarz jako całość, a rozbudowa cmentarza z punktu widzenia prawa budowlanego oznacza wykonywanie robót budowlanych, takich jak wykonywanie kwater grzebalnych oraz infrastruktury typu utwardzone ścieżki, ujęcia wody itp. Natomiast grób (pochówek) nie jest traktowany jako obiekt budowlany. Tymczasem cmentarz to przecież miejsce grzebania zwłok ludzkich, zatem istotą rozbudowy cmentarza jest dokonywanie kolejnych pochówków. Skoro jednak grób nie jest obiektem budowlanym, a "wykonanie" grobu/dokonanie pochówku nie jest elementem robót budowlanych, to organy nadzoru budowlanego nie mogą formalnie wstrzymać dokonywania pochówków -  mówi Piotr Tarała -Kowalczyk. - Krótko mówiąc, wszystkie nasze działania nie mogą doprowadzić do stanu zgodnego z prawem, dopóki Parafia pomimo powyższych orzeczeń nadal realizuje pochówki na spornym terenie. Dlatego od paru lat domagamy się od sanepidu wydania decyzji o zakazie dalszych pochówków na działkach, które: 1) nie są przeznaczone pod cmentarz w planie miejscowym, 2) nie są objęte decyzją sanepidu o zgodzie na rozbudowę cmentarza, 3) nie są objęte pozwoleniem na budowę. I teraz dochodzimy do sedna problemu.

Co robi Sanepid?

-Uparcie chowa głowę w piasek i twierdzi, że nie posiada uprawnień do wydania takiego zakazu oraz że organem właściwym w tej sprawie jest PINB. Z kolei PINB od dawna stara się wytłumaczyć sanepidowi, że skoro domagamy się zakazu pochówków, to jest to sprawa należąca do właściwości inspekcji sanitarnej, a nie nadzoru budowlanego. Schizofrenia sanepidu polega na tym, że w 2009 roku sanepid wydał zakaz pochówków w odniesieniu do tej samej parafii i tego samego terenu, który wówczas był przeznaczony pod... parking. Tak, Parafia zaczęła grzebać zwłoki na parkingu przycmentarnym. Uprawnienia sanepidu zostały rozszerzone m.in. w związku z pandemią COVID, więc jak można uznać, że w 2009 sanepid był organem właściwym do wydania zakazu pochówków, a w 2022 roku nie jest organem właściwym - chociaż sprawa dotyczy tego samego terenu, tej samej Parafii, a naruszenia procedur są jeszcze dalej idące niż wtedy i potwierdzone wyrokami sądów oraz decyzjami administracyjnymi (unieważnienie planów miejscowych, uchylenie decyzji o zgodzie na rozbudowę cmentarza i uchylenie pozwolenia na budowę)? - mówi radca prawny. - Jak widać można. Co gorsza, sanepid lekceważy postanowienie Naczelnego Sądu Administracyjnego z 7 grudnia 2021 r.  w którym NSA wprost stwierdził, że sanepid jest organem właściwym do rozpatrzenia wniosku o wydanie zakazu pochówków. Postanowienie to wzięło się stąd, że sanepid próbował pozbyć się sprawy nie tylko do PINB, ale także do Prezydenta Miasta Kutno, który zdecydował się na skierowanie do NSA wniosku o rozstrzygnięcie sporu kompetencyjnego.

NSA, odwołując się do wcześniejszego postanowienia z 2018 roku wydanego w analogicznej sprawie, jednoznacznie stwierdził, że organem właściwym do orzekania o zakazie pochówków jest sanepid: "tak więc w ocenie NSA zakres żądania pozostaje w związku z właściwością Państwowej Inspekcji Sanitarnej". Sanepid kutnowski zignorował to orzeczenie NSA i 22 grudnia 2022 r. wydał decyzję o umorzeniu postępowania w sprawie zakazu pochówków i przekazaniu sprawy do PINB. Nie wystarczy wykazać, że zwłoki ludzkie grzebane są na terenie, który w świetle prawa nie jest cmentarzem, który nie posiada aktualnych, wymaganych prawem badań geologicznych etc., który nie jest objęty decyzją potwierdzającą spełnienie wymagań sanitarnych - aby sanepid zakazał dalszych pochówków, mimo że dokładnie tak postąpił w 2009 roku. To co jeszcze mielibyśmy zrobić? Jest to postawienie sprawy na głowie, przecież po to są przepisy określające wymagania sanitarne dla cmentarzy i procedury nakazujące zbadanie danego terenu przed wydaniem zgody na lokalizację/rozszerzenie cmentarza - aby właśnie ograniczyć zagrożenia dla zdrowia lub życia ludzkiego. Idąc tokiem rozumowania sanepidu kutnowskiego, każdy mieszkaniec mógłby grzebać zwłoki w ogródku i nie spotka się to z żadną reakcją sanepidu, dopóki sąsiad nie przedłoży "dowodów wskazujących na naruszenie wymagań higienicznych i zdrowotnych powodujących bezpośrednie zagrożenie życia lub zdrowia ludzi w związku z dokonywanymi pochówkami". Powiem szczerze, w dobie COVID przeraża mnie takie podejście organu administracji, który ma przeciwdziałać zagrożeniom sanitarnym.

Gdzie parafia ma prawo i procedury w sprawie naruszenia zasad przetwarzania danych osobowych? 

Kościelny Inspektora Ochrony Danych 18 sierpnia 2022 r. uwzględnił skargę na bezprawne rozpowszechnianie danych osobowych dwóch rodzin Michalaków i Baranowskich. W ubiegłym roku Proboszcz wywiesił dokumenty zawierające dane osobowe rodzin w gablocie na zewnątrz kościoła. W efekcie m.in. jeden z parafian odwiedził jedną z nich w domu, pytając o zgodę na dokonanie pochówku na cmentarzu.

- To, że Proboszcz oczernia mnie osobiście od wielu lat albo że zaprzestał wizyt duszpasterskich u moich Klientów, jest przykrą konsekwencję naszych działań, które zmierzają przecież do przestrzegania prawa i procedur przez organy administracji. Natomiast umieszczenie danych osobowych w miejscu publicznym mogło już być elementem nagonki, która mogła skończyć się znacznie groźniej. Wystosowałem wówczas pismo do Parafii, wzywając przynajmniej do anonimizacji dokumentów. W odpowiedzi otrzymałem szereg inwektyw pod moim adresem. Dlatego skierowałem m.in. skargę do Kościelnego Inspektora Ochrony Danych, który potwierdził naruszenie przepisów o ochronie danych osobowych. Z pisma KIOD dowiedzieliśmy się, że Proboszcz próbował okłamać KIOD, twierdząc wbrew faktom, jakoby nie otrzymał żadnych wezwań z naszej strony. Proboszcz został również pouczony przez KIOD o konieczności nadesłania odpowiedzi na skargę, a zamiast tego próbował odpowiedzieć przez kurię diecezjalną, która - jak stwierdził KIOD - "jest powołana, aby to biskupowi świadczyć pomoc w zarządzaniu całą diecezją, a nie być posłańcem Parafii" - opowiada radca prawny. 

Kościelny Inspektora Ochrony Danych zdecydował się przekazać sprawę biskupowi łowickiemu, wskazując na "potrzebę rozpoznania możliwego naruszenia przez Proboszcza przepisów prawa kanonicznego". Jak widać, nawet w tak prostej sprawie Parafia nie umiała przyznać się do błędu i zlekceważyła władze kościelne. Takie samo podejście Parafia prezentuje wobec organów administracji, przy czym o ile Wojewoda Łódzki oraz organy nadzoru budowlanego podejmują liczne działania w celu doprowadzenia do stanu zgodnego z prawem, to sanepid niestety koncentruje swoje wysiłki na pozbyciu się sprawy i wynajdywaniu kolejnych pretekstów formalnych.

- Zakładam, że po kolejnych wyrokach sądowych w końcu doprowadzimy do nakazania zaprzestania pochówków na terenie, który nie jest cmentarzem i nie został zbadany pod kątem spełnienia wymogów sanitarnych. Tylko co jeśli w międzyczasie okaże się, że np. jakaś choroba zacznie się rozprzestrzeniać, bo pochówek został zrealizowany na terenie nie spełniającym wymagań sanitarnych? Nie możemy wykluczyć takiego zagrożenia, o czym świadczy fragment opracowania geologicznego z 1969 roku. Dokument ten przedłożyła Rada Miasta jeszcze w sporze dotyczącym ważności planu miejscowego, gdy zarzucaliśmy, że teren cmentarza nie został zbadany pod kątem spełnienia wymogów sanitarnych - co też było kuriozalne, bo przecież cmentarz musi mieć badania aktualne, a nie pochodzące sprzed pół wieku - mówi pełnomocnik kutnian.-  W dodatku badania dotyczyły tylko ówczesnego terenu cmentarza, a nie terenu, o który Parafia chciała poszerzyć cmentarz. Ale nawet wówczas stwierdzono na części ówczesnego terenu cmentarnego (czyli przed nielegalną rozbudową z ostatnich lat): "strefa ta posiada mniej korzystne warunki dla celów grzebalnych aniżeli strefa I z uwagi na zawartość CaCO3, trudnoprzepuszczalne podłoże i okresowe gromadzenie się wody na stropie glin". Czyli, jak rozumiem, ta część terenu może być elementem cmentarza, ale nie dla celów grzebalnych. I to stwierdzono już w 1969 r. Oby żaden mieszkaniec Kutna nie ucierpiał w wyniku samowoli Parafii i lekceważenia procedur przez sanepid. Chciałbym jeszcze raz podkreślić, że celem naszych działań jest doprowadzenie do przestrzegania prawa przez organy administracji oraz przez Parafię. Cmentarz może być powiększony, o ile spełnione są wymogi wynikające z przepisów prawa, a nie w wyniku samowoli. Parafia wykorzystywała przez lata bierność, a w części nieznajomość prawa przez władze kutnowskie. Natomiast tam, gdzie organy administracji publicznej lekceważą prawo i procedury, nie można już mówić o ustroju demokratycznym. Dlatego determinację moich Klientów należy docenić także jako trwały wkład w budowanie szacunku dla prawa. Wprawdzie sprawa cmentarza może bezpośrednio nie dotyczyć większości mieszkańców Kutna - ale jeśli władza lekceważy prawo, to może tak uczynić w każdej innej sprawie. A to już jest groźne dla każdego z nas.

Początek walki o szacunek dla prawa Kto łatwo obiecuje, ciężko daje. Mieszkańcy prezydentowi nie odpuszczą