110 lat temu urodziła się Pelagia Ładykowska-Zys harcmistrz

110 lat temu przyszła na świat Pelagia Ładykowska-Zys harcmistrz, niezwykle prawy, szlachetny człowiek, należy do jednych z czołowych postaci zasłużonych dla Ziemi Kutnowskiej. Całe swoje długie życie poświęciła wychowaniu wielu pokoleń młodzieży w duchu patriotyzmu, poszanowania dla tradycji i wpajaniu zasad moralnych, łącząc pracę pedagoga z aktywnym uczestnictwem w ruchu harcerskim.

14 lutego 2012 roku Rada Miasta Kutno podjęła uchwałę, że skwerowi bez nazwy położonemu u zbiegu ulic: dr. A. Troczewskiego i Grunwaldzkiej, na którym znajduje się Pomnik Harcerstwa nadaje się nazwę: Skwer Druhny Harcmistrzyni Pelagii Ładykowskiej - Zys. W ten sposób upamiętniono tę wspaniałą kobietę, o której Wam dziś przypominam…

Urodziła się 7 października 1914 r. w Łąkoszynie w rodzinie rzemieślniczej. Swój staż harcerski rozpoczęła w Szkole Powszechnej nr 2 w gromadzie zuchów i odtąd na trwale pozostała związana z harcerstwem. Działalność w Związku Harcerstwa Polskiego prowadziła podczas pobierania nauki w Seminarium Nauczycielskim w Inowrocławiu w latach 1928-1933. Pracę nauczycielki podjęła w Szkole Powszechnej nr 4 w Kutnie (w dzielnicy Piaski), w której obok obowiązków pedagoga sprawowała opiekę nad szkolną drużyną ZHP. Jej duże zaangażowanie w ruchu harcerskim sprawiło, że w okresie od 1934 r. do 1935 r. była członkiem Komendy Hufca Harcerek w Łowiczu, obejmującego wówczas żeńskie drużyny harcerskie z Kutnowskiego.

Pelagia Ładykowska we wrześniu 1935 r. zorganizowała w Kutnie Hufiec Harcerek, przyjmując funkcję komendantki. Powołała nowe drużyny żeńskie w mieście i w powiecie kutnowskim. W 1938 r. otrzymała stopień podharcmistrza. Wybuch II wojny światowej i najazd hitlerowskich Niemiec na Polskę we wrześniu 1939 r. przerwał nauczanie w szkołach i działalność ZHP. Jednak komendantka Ładykowska pod groźbą represji, z narażeniem życia, prowadziła tajne nauczanie w zakresie szkoły podstawowej i przekazywała młodzieży kutnowskiej idee harcerstwa. Zakonspirowane lekcje odbywały się w prywatnych domach poszczególnych uczniów, a byli nimi m.in. – Irena Morawska-Krupa, Janina Grabska-Jaruga, Henryk Krenke, Zbigniew Kargier, Leszek Gawroński. Po zakończeniu wojny w 1945 r. reaktywowała pracę Żeńskiego Hufca i sprawując do 1948 r. funkcję komendantki, zajmowała się odbudową żeńskiego harcerstwa na Ziemi Kutnowskiej. Powróciła też do pracy w szkolnictwie – w Szkole Powszechnej nr 2, a od września 1945 r. w Szkole Ćwiczeń przy Liceum Pedagogicznym. W czasach stalinowskich została zmuszona do rezygnacji z harcerstwa i szkolnictwa, gdyż Jej poglądy – patriotyzm, wierność hasłu harcerskiemu Bóg, Honor i Ojczyzna nie były w zgodzie z hasłami socjalistycznymi obowiązującymi w Polsce Ludowej. Dla takich jak Ona działaczy nie mogło być miejsca w utworzonej w 1950 r. Organizacji Harcerskiej, odciętej od dotychczasowych tradycji, która zastąpiła zlikwidowany, obcy ideologicznie Związek Harcerstwa Polskiego.

Nowy rozdział w życiu byłej Komendantki Hufca rozpoczął się pracą w Banku Rolnym w Kutnie, gdzie w 1956 r. została dyrektorem i skąd odeszła w 1975 r. na emeryturę. Kiedy po 1956 r. nastąpiło odrodzenie Związku Harcerstwa Polskiego powróciła do harcerstwa, służąc radami i pomocą młodszym działaczom. Kiedy w 1982 r. z inicjatywy Grażyny Chojnackiej, ówczesnej Komendantki, powstał przy Hufcu ZHP Krąg Instruktorski „Dębowego Liścia” im. Olgi i Andrzeja Małkowskich wraz z innymi dawnymi działaczami włączyła się w jego organizację. W 1984 r. nadano Jej stopień harcmistrza.

Harcmistrz Pelagia Ładykowska-Zys do czasu śmierci w 2010 r. była członkiem Kręgu Instruktorskiego i współtwórczynią działań upamiętniających poległe kutnowskie harcerki i harcerzy w okresie wojny bolszewickiej w 1920 r. i podczas II wojny światowej w latach 1939-1945. Poświęcono ich pamięci tablicę wmurowaną w 1992 r. na cmentarzu rzymsko-katolickim parafii p.w. św. Wawrzyńca, w kwaterze wojskowej oraz pomnik wzniesiony w 1996 r. przy skrzyżowaniu ulic Grunwaldzkiej i A. Troczewskiego. Wyrazem docenienia Jej zasług były otrzymane odznaczenia – Srebrny i Złoty Krzyż za Zasługi dla ZHP z Rozetą, Krzyż Kawalerski Odrodzenia Polski, Medal Zwycięstwa i Wolności, Medal Edukacji Narodowej, Odznaka za Zasługi dla Związku Kombatantów Rzeczypospolitej Polskiej i Byłych Więźniów Politycznych.

Ostatnie lata przeżyła w Domu Pomocy Społecznej Sióstr Albertynek, gdzie zmarła w dniu 25 kwietnia 2010 r. w wieku 96 lat i pochowana została na cmentarzu rzymsko-katolickim parafii św. Wawrzyńca. Uroczystość pogrzebowa w dniu 30 kwietnia zgromadziła przy trumnie obok rodziny wielu wychowanków, przyjaciół, działaczy harcerskich, kolegów z Kręgu „Dębowego Liścia”, członków Komendy Kutnowskiego Hufca ZHP i przedstawicieli komendy Hufca z Żychlina oraz drużyny harcerskie z Liceum im. Gen. J. H. Dąbrowskiego i Liceum im. S. Staszica ze sztandarem Hufca. Przybyły także delegacje Związku Nauczycielstwa Polskiego i Związku Kombatantów Rzeczypospolitej Polskiej i Byłych Więźniów Politycznych ze sztandarem. Wzruszającym był moment, kiedy zebrani przy grobie na zakończenie ceremonii pogrzebowej odśpiewali Modlitwę Harcerską, pieśń która wyznaczała w życiu harcerskim Zmarłej uroczyste momenty.

Wykorzystałam fragment artykułu Grażyny Rzymkowskiej, członka Kręgu Instruktorskiego „Dębowego Liścia” przy Hufcu ZHP w Kutnie pt. „Wspomnienie o Pelagii Ładykowskiej - Zys (1914-2010) - Komendantce Żeńskiego Hufca ZHP w Kutnie w latach 1935-1939 i 1945-1948” zamieszczonego w Kutnowskich Zeszytach Regionalnych.

Bożena Gajewska

Fot. 6 Członkowie Kręgu Starszoharcerskiego "Dębowego Liścia" (1993 r.). Od lewej stoją: Zdzisław Magnuski, Maria Pakulska,Tadeusz Kozera,Maria Kamela, Pelagia Ładykowska-Zys, Antoni Bednarek, Wacława Janakowska, Józef Kucharski, Janusz Krzemiński.