Kleszczowe Zapalenie Mózgu rośnie w Polsce. Szczepienia to jedyna skuteczna ochrona przed powikłaniami neurologicznymi.

Kleszczowe Zapalenie Mózgu (KZM) jest najczęstszą przyczyną zapalenia mózgu w Polsce i w Europie oraz jedną z częstszych przyczyn wirusowych zakażeń ośrodkowego układu nerwowego, w tym zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych. Z roku na rok niepokojąco rośnie liczba przypadków zakażeń KZM. Tylko w 2024 roku odnotowano w Polsce prawie 800 przypadków – to o ponad 500 przypadków więcej niż w 2019 roku. Sezon wiosenno-letni to czas, kiedy kleszcze stają się szczególnie aktywne. W tym okresie rośnie ryzyko zakażenia, które może prowadzić do poważnych powikłań zdrowotnych. Eksperci Ogólnopolskiego Programu Zwalczania Chorób Infekcyjnych podkreślają – szczepienie to jedyna skuteczna forma ochrony przed KZM.

Kleszczowe zapalenie mózgu to poważna choroba wirusowa, która może prowadzić do nieodwracalnych powikłań neurologicznych, a w niektórych przypadkach do trwałego kalectwa, a nawet śmierci. Główne drogi zakażenia to ukąszenie przez zakażonego kleszcza oraz spożycie niepasteryzowanych produktów mlecznych pochodzących od zakażonych zwierząt. Objawy mogą przypominać grypę, ale u wielu chorych rozwija się druga, neurologiczna faza choroby. Skutki? Porażenia mięśni, problemy z pamięcią, przewlekłe bóle głowy, zaburzenia snu i nastroju, a w skrajnych przypadkach – trwałe kalectwo.

Według danych Narodowego Instytutu Zdrowia Publicznego – Państwowego Zakładu Higieny w Polsce odnotowuje się średnio ok. 400-700 zachorowań rocznie. W 2019 roku w Polsce było to 265 przypadków, w 2022 roku - 445, w 2023 roku - 659, a w 2024 roku aż 793 przypadki, co oznacza, że liczba zachorowań z roku na rok wzrasta.

Najskuteczniejsza profilaktyka

Nie ma swoistego leczenia przeciwwirusowego, dlatego terapia ogranicza się jedynie do łagodzenia objawów choroby. Eksperci podkreślają, że szczepienie przeciwko KZM jest najlepszą i najskuteczniejszą formą ochrony przed zakażeniem, szczególnie w regionach endemicznych. „Szczepienie to nie opcja, a konieczność, zwłaszcza jeśli planujemy wypoczynek w kontakcie z naturą” – prof. dr hab. n. med. i n. o zdr. Ernest Kuchar, ekspert Rady Naukowej Ogólnopolskiego Programu Zwalczania Chorób Infekcyjnych. Główne korzyści wynikające ze szczepienia:

Ochrona przed powikłaniami neurologicznymi

Jedyny skuteczny sposób zapobiegania chorobie

Pełny cykl szczepienia, czyli 3 dawki zapewnia 95-100% ochrony przed zachorowaniem

Szczepienia przeciw KZM są dostępne przez cały rok i można je rozpocząć o każdej porze. Pierwsza dawka już zapewnia częściową ochronę, a pełną ochronę zgodnie z ChPL zapewnia podanie 2 dawek.

Szczepienie dostępne jest w wielu punktach medycznych w Polsce, w tym w przychodniach, gabinetach lekarskich oraz aptekach. Najlepiej rozpocząć je przed sezonem aktywności kleszczy, czyli zimą lub wczesną wiosną, aby organizm zdążył wytworzyć odporność przed okresem największego ryzyka. Jednakże szczepienie można rozpocząć w dowolnej porze roku, nawet latem, zwłaszcza jeśli planujemy aktywności na świeżym powietrzu w miejscach, gdzie kleszcze występują.

Kto powinien się zaszczepić?

Szczepienie przeciwko KZM jest zalecane szczególnie osobom, które regularnie są narażone na kontakt z kleszczami, w tym:

osobom spędzającym czas na świeżym powietrzu, w tym turystom, wędkarzom, myśliwym, działkowcom, osobom zbierającym grzyby i jagody

osobom pracującym w lasach, na łąkach i w innych terenach zielonych,

dzieciom i dorosłym, którzy uczestniczą w zajęciach sportowych na świeżym powietrzu, w tym wędrowaniu, biegach przełajowych, biwakowaniu czy jeździe na rowerze,

osobom podróżującym do obszarów endemicznych KZM, czyli do krajów, w których występuje duża liczba przypadków zakażenia (np. w Europie Środkowej, Wschodniej, Austrii, Szwajcarii, Słowenii, krajach bałtyckich).

Oprócz szczepienia, ważnym elementem profilaktyki jest również unikanie kontaktu z kleszczami. Należy pamiętać o zakładaniu odpowiedniej odzieży (długie rękawy, spodnie, skarpety), stosowaniu preparatów odstraszających kleszcze oraz regularnym sprawdzaniu ciała po pobycie w terenach, gdzie stawonogi mogą występować. Jeśli kleszcz zostanie znaleziony na ciele, należy go jak najszybciej usunąć, używając odpowiednich narzędzi.

„Choć te małe pajęczaki mogą wydawać się niegroźne, konsekwencje ich ukąszenia bywają bardzo poważne. Dlatego warto podejść do sprawy odpowiedzialnie i zawczasu zadbać o swoje bezpieczeństwo. Świadome działania uprzedzające, przygotowanie na możliwe zagrożenia to najlepszy sposób, by cieszyć się wypoczynkiem na świeżym powietrzu. Nie czekajmy aż zagrożenie stanie się realne i działajmy z wyprzedzeniem, szczepiąc się przeciw kleszczowemu zapaleniu mózgu” – podkreśla prof. Ernest Kuchar.

Ogólnopolski Program Zwalczania Chorób Infekcyjnych (dawniej Ogólnopolski Program Zwalczania Grypy) jest inicjatywą społeczną niezależnych ekspertów medycznych. Program od ponad 10 lat prowadzi w Polsce działania edukacyjne oraz wspiera podniesienie poziomów wyszczepialności, zarówno wśród pacjentów z grup ryzyka, jak też w całym społeczeństwie. Założeniem OPZCI jest to, aby wszyscy i wszędzie, bez względu na wiek, mogli w pełni korzystać z dobrodziejstwa szczepień, co przełoży się na lepszy stan zdrowia i kondycję populacji. Pragniemy skupić uwagę systemu ochrony zdrowia na profilaktykę pierwotną chorób zakaźnych oraz zapewnieniu powszechnego i równego dostępu do szczepionek i szczepień na każdym poziomie opieki zdrowotnej. Organizatorem Społecznej Kampanii Informacyjnej powstałej w ramach Programu jest Fundacja Nadzieja dla Zdrowia. Działania skierowane są do środowiska medycznego, opinii publicznej, samorządów oraz do pracodawców. Przedsięwzięcie spotkało się z aprobatą najważniejszych instytucji działających na rzecz poprawy zdrowia publicznego, wielu organizacji zrzeszających lekarzy, pracodawców, związki samorządów i towarzystwa medyczne. Więcej informacji na stronie: www.opzci.pl.