Środa z profilaktyką: Zakrzepica u podróżnych

Zakrzepica w podróży? To częste! Wysiadasz z  samolotu po kilku godzinach podróży... z ciasnego autokaru... z auta, w którym przemierzyłaś Polskę, samolotu i ... obrzęk łydki, zaczerwienienie, kłujący ból, pieczenie.... To może być  zakrzepica podróżnych. To niebezpieczny stan, ponieważ fragmenty zakrzepu mogą oderwać się i zablokować przepływ krwi w naczyniach płucnych, co nazywamy zatorowością płucną. Długotrwałe unieruchomienie np. w podróży, trwające powyżej 4 godzin, to jeden z czynników ryzyka rozwoju zakrzepicy żył głębokich.

Co roku w Polsce na 100 tysięcy mieszkańców przybywa od 200 do 300 nowych przypadków choroby zakrzepowo-zatorowej. W 50% przypadkach zakrzepica jest bezobjawowa. W 2021 r.  3 612 pacjentów w Polsce wymagało operacyjnego leczenia zakrzepowego zapalenia żył.

Objawy zakrzepicy żył kończyny dolnej

• ból łydki podczas chodzenia
• obrzęk łydki lub całej kończyny zwykle jednostronny → porównaj obwody kończyn (w przypadku zakrzepicy jednostronnej różnica ≥2 cm); 70% przypadków obrzęku jednej kończyny dolnej jest skutkiem zakrzepicy żył głębokich
• bolesność uciskowa, niekiedy noga boli również w spoczynku
• ocieplenie kończyny
• poszerzenie żył powierzchownych utrzymujące się przy uniesieniu kończyny pod kątem 45°
• czasem stan podgorączkowy lub gorączka

Nie panikuj! Obrzęk kończyny nie zawsze oznacza zakrzepicę. Obrzęknięte, szczególnie latem, tzw.  "ciężkie nogi" to dolegliwość osób, które mają żylaki, niewydolność krążenia, niewydolność żylną czy nadciśnienie tętnicze.

Jeśli podejrzewasz zakrzepicę – zgłoś się do lekarza!

Zakrzepicy sprzyjają:

• wiek powyżej 40 lat
• długotrwałe unieruchomienie kończyn (np.  gips)
• duże zabiegi operacyjne (szczególnie w obrębie kończyn dolnych, miednicy i jamy brzusznej)
• otyłość
• cukrzyca
• niewydolność serca
• żylaki
• przebyta żylna choroba zakrzepowo-zatorowa
• palenie tytoniu i zwiększona krzepliwość krwi

Zakrzepica u podróżnych

Długa wakacyjna podróż samolotem, samochodem lub autobusem, długie godziny spędzone w pozycji siedzącej mogą prowadzić do obrzęków stóp i nóg, a także są jednym z czynników zakrzepicy, zwłaszcza u osób ze zwiększonym ryzykiem zachorowania, np. kobiet w ciąży czy niewydolnością serca.

Co zrobić, aby po wyjściu z samolotu czy z auta nie trafić do SOR z powodu zakrzepicy czy zatorowości płucnej? Jeśli przewidujemy, że będziemy podróżować powyżej 4 godzin, należy ubrać luźne obranie, róbmy przystanki, pochodźmy. Długotrwałe siedzenie sprzyja powstawaniu zakrzepicy. Pamiętajmy też profilaktyce, o badaniach laboratoryjnych, USG, które może zlecić lekarz, aby sprawdzić, czy już tej choroby nie mamy. W leczeniu zakrzepicy, nigdy nie leczmy się na własną rękę, lekarz po zbadaniu, włączy odpowiednie leczenie farmakologiczne, przepisze leki na receptę. Bardzo proszę, nie leczcie się na własną rękę – mówi dr Krzysztof Sidziński specjalista chirurg*.

W podróży

👗 Noś luźne ubranie: Takie, które nie uciska kończyn dolnych ani talii.

🚶‍♂️ Aktywuj mięśnie podudzi: Często napinaj mięśnie, zginaj palce stóp lub stawaj na palcach.

⏰ Rób przerwy: Jeśli to możliwe, rób przerwy, aby pospacerować. W przypadku podróży samolotem lub pociągiem, staraj się od czasu do czasu wstawać z miejsca.

🥤 Pij dużo płynów: Staraj się pić dużo napojów bezalkoholowych, aby organizm był dobrze nawodniony. Unikaj alkoholu i napojów z kofeiną, które mogą prowadzić do odwodnienia.

• Rozważ włożenie pończoch kompresyjnych, zwłaszcza jeśli cierpisz na niewydolność żylną, masz żylaki, przebyłeś zakrzepicę.

Przed podróżą zapytaj swojego lekarza rodzinnego, czy wymagasz specjalnych środków zapobiegawczych, takich jak:

- Podkolanówki o stopniowanym ucisku (z reguły I klasa ucisku).

- Pojedyncza dawka leku przeciwkrzepliwego przed podróżą (💉heparyna drobnocząsteczkowa w dawce profilaktycznej lub 💊 doustny antykoagulant)

Pacjenci z aktywnym owrzodzeniem żylnym goleni lub po przebytym owrzodzeniu żylnym goleni w zapobieganiu nawrotom mogą od 1.1. 2024 korzystać z refundowanych podkolanówek i rajstop uciskowych.

🔍 Osoby ze zwiększonym ryzykiem zakrzepicy, które powinny szczególnie uważać:

- Po niedawno przebytym zabiegu operacyjnym, złamaniu

- Z aktywną chorobą nowotworową.

- Z żylakami kończyn dolnych.

- Z przebytą w przeszłości żylną chorobą zakrzepowo-zatorową.

- Z otyłością.

- Stosujące leki zwiększające ryzyko zakrzepicy, np. hormonalną terapię menopauzalną.

- Kobiety w ciąży lub w połogu.

Po pierwsze profilaktyka

• Dbaj o systematyczną aktywność fizyczną, szczególnie taką, w której pracują mięśnie łydek.
• W trakcie pracy siedzącej rób przerwy na spacer i zmianę pozycji ciała.
• Na czas długich podróży samolotem, autokarem, pociągiem czy samochodem wkładaj luźne ubrania, a w trakcie, o ile to możliwe, rób przerwy, spaceruj lub systematycznie napinaj mięśnie łydek.
• Pamiętaj o wypijaniu odpowiedniej ilości wody każdego dnia.
• Rzuć palenie.
• Unikaj spożywania alkoholu.
• Nie siedź ze skrzyżowanymi nogami. Pozwól, aby krew z nóg mogła przepływać swobodnie. Pamiętaj, że mięśnie nóg to pompa tłocząca krew wyżej.
• Uprawiaj sport, który lubisz.
• Często spaceruj.
• Odpoczywaj z nogami uniesionymi powyżej linii bioder.
• Zdrowo się odżywiaj, skorzystaj z diety DASH na stronie www.diety.nfz.gov.pl

Statystyki

W 2021 r.  w Polsce z powodu zakrzepowego zapalenia żył operowano w szpitalach 3 612 pacjentów. 845 pacjentów było w wieku 18-40 lat, 431 pacjentów miało od 18 do 40 lat. 61% operowanych to kobiety.

** Przygotowano na podstawie informacji: Akademia NFZ i @taknazdrowie (profilu na Instagramie prowadzonego przez medyków z materiałami na podstawie EBM). Zapraszamy do obejrzenia filmu Akademii NFZ z ekspertem: https://www.youtube.com/watch?v=qq5kl4mPzKc