NIW-CRSO 2025: budowanie odporności narodowej zaczyna się od najmniejszych społeczności

Drugi dzień Konferencji Dorocznej NIW-CRSO 2025 stworzył spójną opowieść o tym, jak rozwijać działania społeczne w zmieniającej się rzeczywistości. Główne motto "Silne organizacje - odporne społeczeństwo" stało się punktem wyjścia do rozmowy o roli trzeciego sektora w budowaniu narodowej odporności w obliczu współczesnych zagrożeń. Program zaplanowano tak, by wszechstronnie przeanalizować proces tworzenia odporności - od oddolnych inicjatyw lokalnych, przez indywidualną gotowość obywateli, aż po systemowe mechanizmy wsparcia instytucjonalnego.

Centralnym punktem porannej części programu była debata poświęcona rządowemu programowi „Moc Małych Społeczności", stworzonemu z inicjatywy Adriany Porowskiej, sekretarz stanu w KPRM, Wiceprzewodniczącej Komitetu do Spraw Pożytku Publicznego w celu wzmocnienia organizacji działających w mniejszych miastach i na obszarach wiejskich. Dyskusja oparta na doświadczeniach beneficjentów, którą prowadziła Ewa Kalbarczyk, zastępczyni dyrektora NIW-CRSO, pokazała napięcie między długofalową budową lokalnych więzi a tworzeniem natychmiastowej gotowości kryzysowej.

Gabriela Figura, przedstawicielka Operatora MMS w woj. lubelskim, podkreśliła, że odporność społeczna wyrasta z długoletniej pracy u podstaw ("software odporności") opartego na sieciach zaufania, kapitale społecznym i międzypokoleniowym zaangażowaniu. Ilustrowały to m.in. projekty "Cyfrowi doradcy Sułkowa", w ramach którego młodzież (w tym 12-letni wolontariusz) szkoliła seniorów z obsługi cyfrowej i cyberbezpieczeństwa, realnie zmniejszając ich wykluczenie cyfrowe, oraz "Szkoła Gotowości", gdzie za 10 tys. zł młodzi uczestnicy zdobywali praktyczne umiejętności przetrwania, pierwszej pomocy i budowania odporności psychicznej.

Z kolei Teresa Tiszbierek, wiceprezes ZOSP RP, zwróciła uwagę na „hardware odporności", czyli praktyczną gotowość zaczynającą się w rodzinie i opartą na konkretnym wyposażeniu, czego przykładem były działania Kół Gospodyń Wiejskich z Serwinowa i Mostek, które zakupiły namioty, kuchnie polowe i agregaty prądotwórcze. Agnieszka Otapowicz, koordynator regionalna MMS z woj. podlaskiego, podkreśliła znaczenie wzmacniania liderów i przeciwdziałania ich wypaleniu poprzez wsparcie instytucjonalne, a Piotr Stec, doradca KPRM i przewodniczący Rady NIW-CRSO, osadził debatę w kontekście bezpieczeństwa państwa, wskazując, że w warunkach wojny hybrydowej oba wymiary ("software" i "hardware" odporności) pozostają równie kluczowe.

Następny punkt programu przeniósł akcent z poziomu wspólnotowego na indywidualny. Weteran jednostki GROM, Paweł Mateńczuk ps. "Naval", wygłosił wykład dostarczający wskazówek dotyczących przetrwania w sytuacjach kryzysowych. Przywołał analizę historyczną, według której duży konflikt zbrojny dotyka Polskę średnio raz na pokolenie, czyli co około 30 lat. Jak zaznaczył, celem tej perspektywy nie jest straszenie, lecz rozwijanie kultury gotowości.

"Naval" podkreślał, że podstawowym narzędziem przetrwania ludności cywilnej jest strategiczna ewakuacja. Krytykował bierne reakcje społeczne, takie jak ignorowanie alertów podczas powodzi w Kotlinie Kłodzkiej. W tym kontekście prezentował koncepcję plecaka ewakuacyjnego - nie tylko jako zestawu na 72 godziny, lecz również jako narzędzia wzmacniającego poczucie sprawczości i minimalizującego traumę. Opisując realia współczesnej wojny totalnej, zwrócił uwagę na szkolenie rosyjskich żołnierzy, którzy w każdym cywilu mają dostrzegać potencjalne zagrożenie, oraz na nowe ryzyka, takie jak podrzucanie pułapek przy użyciu dronów. Wymaga to od społeczeństwa nieustannej czujności i świadomości.

Po części wykładowej odbył się blok czterech równoległych warsztatów, podczas których uczestnicy mogli rozwijać konkretne, praktyczne umiejętności niezbędne do skutecznego działania w organizacjach społecznych. Pierwszy warsztat ("Jak mierzyć wpływ działań społecznych?") poświęcono temu, jak w praktyce oceniać skuteczność działań społecznych. Uczestnicy rozważali, czy i w jakim zakresie podejście oparte na pomiarze można zastosować w trzecim sektorze, jak przygotować się do takiego procesu oraz jakimi metodami badać wpływ. Drugi moduł ("Jak przekształcić suche dane w angażujące komunikaty dla partnerów i darczyńców?") dotyczył sztuki data storytellingu. Prowadząca pokazywała, jak z pozornie nudnych tabel wydobyć esencję informacji i przedstawić ją w atrakcyjnej, wizualnej formie, wykorzystując m.in. Excel i PowerPoint.

Trzeci warsztat ("Nowe technologie w NGO - od czego zacząć cyfrową zmianę?") miał charakter inspiracyjno-praktyczny. Uczestnicy poznawali przykłady zastosowania narzędzi cyfrowych w NGO, uczyli się planowania transformacji cyfrowej oraz wykorzystywania takich rozwiązań jak sztuczna inteligencja, chmura czy automatyzacja. Zajęcia podkreślały rolę odporności cyfrowej organizacji, unikając technicznego żargonu na rzecz konkretnych, przystępnych wskazówek. Czwarty warsztat ("Jak komunikować o wsparciu 1,5% podatku - wyniki analizy semiotycznej") koncentrował się na nowych sposobach opowiadania o 1,5% podatku w zgodzie ze współczesnymi kodami kulturowymi. Na przykładach kampanii z Polski i świata pokazano, jak wykorzystać symbole, obrazy i historie, które angażują emocjonalnie, budują poczucie sprawczości i pozostają w pamięci odbiorców.

Ostatnia część dnia przeniosła uwagę na poziom systemowy. Adela Gąsiorowska, zastępczyni dyrektora NIW-CRSO, przedstawiła ofertę finansowego wsparcia w ramach programów zarządzanych przez Narodowy Instytut Wolności dostępną dla organizacji społecznych. Omówiła kluczowe programy grantowe, w tym Program Rozwoju Organizacji Obywatelskich (PROO), umożliwiający wzmocnienie instytucjonalne, pozyskiwanie wkładu własnego do projektów międzynarodowych oraz szybkie reagowanie w sytuacjach nagłych. Dyrektorka NIW zaprezentowała także Fundusz Inicjatyw Obywatelskich (NOWEFIO) - kontynuację wieloletniej inicjatywy wspierającej zaangażowanie obywatelskie - oraz programy tematyczne, takie jak Fundusz Młodzieżowy. Przedstawiona oferta tworzy szeroki i elastyczny katalog narzędzi dostosowanych do specyficznych potrzeb trzeciego sektora.

Przebieg drugiego dnia konferencji pokazał, że odporność narodowa nie jest jednowymiarową konstrukcją, lecz wielowarstwowym ekosystemem, którego skuteczność zależy od synergii wszystkich elementów. Budowana jest równocześnie od dołu do góry - dzięki działaniom lokalnych organizacji; od wewnątrz na zewnątrz - poprzez indywidualną gotowość obywateli; oraz od góry do dołu - poprzez strategiczne mechanizmy finansowania. Narracja dnia, prowadząca od analizy oddolnych inicjatyw, przez realistyczne spojrzenie na indywidualną gotowość, aż po systemowe wsparcie NIW-CRSO, pokazała, że tworzenie odpornego społeczeństwa wymaga skoordynowanego wysiłku na każdym poziomie. Sukces każdego z tych elementów jest warunkiem powodzenia całości.