Firmy dalej za mało robią przeciwko mobbingowi w pracy

Firmy dalej za mało robią przeciwko mobbingowi w pracy. Wyniki nowego raportu Stowarzyszenia Koalicja Bezpieczni w Pracy. Co siódmy pracownik w Polsce doświadczył w swojej karierze mobbingu. Nowy raport Stowarzyszenia Koalicja Bezpieczni w Pracy alarmuje, że zjawisko wciąż jest powszechne, a termin lepiej od pracowników kojarzy kadra zarządzająca. Kobiety częściej niż mężczyźni deklarują, że wielokrotnie doświadczyły mobbingu, natomiast więcej mężczyzn wskazuje, że wie, jak zareagować w takiej sytuacji. Aż 39% pracowników nie słyszało o istnieniu procedur antymobbingowych, a 10% woli szukać nowej pracy zamiast walczyć o swoje prawa.

Jak wynika z badania mobbing jest zjawiskiem wielowymiarowym, a większość ankietowanych potrafi go zdefiniować. Znaczący wzrost znajomości terminu odnotowano wśród kadry zarządzającej. Łączny odsetek tych, którzy nie potrafią zdefiniować mobbingu, spadł do zaledwie 21%. Sytuacja gorzej wygląda wśród pracowników - na nieznajomość terminu wskazało 31% ankietowanych (16% w 2019 r.). W sumie 79% zarządzających i 69% pracowników w 2025 r. znało pojęcie mobbing

Z danych wynika, że co czwarty badany wie, że mobbing charakteryzuje się długotrwałością i uporczywością, co jest kluczowe w skutecznym dochodzeniu swoich praw. Mobbing jest postrzegany przede wszystkim jako zjawisko o charakterze hierarchicznym, czyli działanie „z góry na dół". Osoba mobbingująca jest znacznie częściej identyfikowana jako ktoś o wyższym statusie zawodowym, posiadający władzę.

- Pozytywnie należy ocenić rosnącą świadomość wśród menedżerów, jednakże niepokojący jest spadek poziomu wiedzy wśród pracowników. Może to sugerować, że szkolenia w firmach są organizowane głównie dla menedżerów. Zarówno pracownicy, jak i zarządzający postrzegają mobbing w podobny sposób, zgodny z obowiązującą definicją - jako uporczywe i długotrwałe nękanie, szykanowanie czy przemoc psychiczną. Widać jednak różnice w akcentach: pracownicy częściej podkreślają konsekwencje emocjonalne i zdrowotne, natomiast kadra kierownicza silniej akcentuje elementy związane z presją i wyzyskiem - podkreśla Katarzyna Petrusiewicz, członek zarządu Stowarzyszenia Koalicja Bezpieczni w Pracy, regionalny kierownik QESH CEE w CWS Workwear.

- Wartym uwagi zjawiskiem jest także kwestia przypisywania odpowiedzialności - w obu grupach jako mobbingującego najczęściej wskazuje się przełożonego. Wynika to prawdopodobnie ze stereotypów oraz tradycyjnego rozumienia hierarchii w pracy i dopuszczenia możliwości nadużywania pozycji przez przełożonych, a także asymetrii sił. Jednak badanie wykazało, że pracownicy dopuszczają również możliwość mobbingu ze strony współpracowników - dodaje Katarzyna Petrusiewicz.

Perspektywa ofiary i świadka

Wśród ankietowanych pracowników 15% przyznało, że doświadczyło mobbingu w trakcie swojej kariery zawodowej. Na to zjawisko częściej wskazywały kobiety niż mężczyźni (16% vs. 13%). Respondenci sygnalizowali również przypadki mobbingu pośredniego - 19% było świadkami tego typu zachowań. Wśród zarządzających 14% zadeklarowało doświadczenie mobbingu. 37% zostało poinformowanych przez pracowników o mobbingu, w tym 9% przyznało, że zgłoszenia otrzymywało wielokrotnie. Zarówno pracownicy, jak i osoby zarządzające, w sytuacji mobbingu najczęściej w pierwszej kolejności zgłosiliby sprawę przełożonemu lub działowi HR, bądź porozmawialiby z ofiarą w celu okazania jej wsparcia.

- Choć świadomość społeczna na temat mobbingu rośnie, to poziom tego problemu w Polsce wciąż jest wysoki, co pokazuje złożoność zjawiska. Kluczowe jest rozróżnienie pomiędzy ustawową definicją mobbingu a przejawami zachowań o charakterze mobbingowym" - podkreśla Ewa Gawrysiak, członek zarządu Stowarzyszenia Koalicja Bezpieczni w Pracy, Regional Manager CEE w TenCate Protective Fabrics. „Kobiety częściej zgłaszają doświadczenie mobbingu, co może wynikać z większej otwartości w komunikowaniu trudnych doświadczeń, różnic w społecznym postrzeganiu lub specyfiki form, w jakich mobbing się przejawia. Konieczne są dalsze działania edukacyjne oraz tworzenie kultury szacunku, z uwzględnieniem specyfiki doświadczeń i potrzeb kobiet - dodaje Ewa Gawrysiak.

Gdzie są procedury?

39% pracowników ankietowanych nie wie, czy w ich miejscu pracy obowiązuje procedura antymobbingowa, a 37% potwierdza jej funkcjonowanie. Pomimo tego, 63% zatrudnionych wiedziałoby, jak ma postępować w sytuacji, gdyby w ich miejscu pracy doszło do mobbingu. Na tę odpowiedź częściej wskazywali mężczyźni (66%) niż kobiety (61%).

Jednocześnie jedynie 29% pracowników przyznaje, że w ich firmach podejmowane są jakiekolwiek aktywności mające na celu przeciwdziałanie mobbingowi, dyskryminacji, przemocy, stresowi i innym zagrożeniom psychospołecznym. 19% przyznaje, że nie wie nic o realizacji takich działań. Nie jest również standardem, aby przełożeni rozmawiali z zatrudnionymi o kwestiach związanych z zagrożeniami psychospołecznymi - wskazuje na to jedynie 28%.

- W porównaniu z 2019 r. widać wyraźny spadek liczby pracowników, którzy deklarują, że ich przełożony podejmował z nimi rozmowy o czynnikach psychospołecznych - z 37% do 28%. Trudno jednoznacznie zinterpretować ten spadek. Możliwe, że temat przestaje być tabu, powszechnie słuchamy rozmów na temat czynników psychospołecznych w radiu czy telewizji. Z perspektywy pracodawcy jest to jednak znak niepokojący". - komentuje Elżbieta Rogowska, członek zarządu Stowarzyszenia Koalicja Bezpieczni w Pracy, v-ce prezes w PW Krystian. „Widać, że rozmów o bardziej złożonych aspektach, jak relacje międzyludzkie, stres czy nierówność, nadal jest zbyt mało, co może świadczyć o braku narzędzi i kompetencji menedżerów w tym zakresie - dodaje Elżbieta Rogowska.

Sytuacje w firmach lepiej oceniają zarządzający. 52% potwierdza, że procedura antymobbingowa obowiązuje w miejscu pracy, chociaż 25% wskazuje, że nie ma w tym obszarze wiedzy. 37% potwierdziło obecność działań na rzecz zwalczania zagrożeń psychospołecznych w miejscu pracy. Zarządzający działają też na własną rękę. W swoich zespołach w celu zwalczania negatywnych zjawisk zarządzający ankietowani w 2025 r. najczęściej starają się utrzymać pozytywne nastawianie (50%), motywują pracowników (42%) oraz wyznaczają jasne cele i oczekiwania (41%).

Stanowisko Państwowej Inspekcji Pracy i Zakładu Ubezpieczeń Społecznych

23 września w Polskiej Agencji Prasowej odbyła się konferencja z omówieniem wyników raportu. Poza ekspertami Stowarzyszenia skomentowali je Marcin Stanecki, Główny Inspektor Pracy Państwowej Inspekcji Pracy oraz Mariusz Gawrych, lekarz w Departamencie Prewencji i Rehabilitacji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych.

- W 2024 r. do Państwowej Inspekcji Pracy wpłynęło łącznie 43,8 tys. skarg zawierających ponad 78,5 tys. problemów skargowych, wśród tych problemów mobbing był wskazywany 1 894 razy. W stosunku do roku 2023 liczba skarg dotyczących mobbingu wzrosła. Jednocześnie widzimy, że od 2020 systematycznie z roku na rok udzielamy coraz więcej porad w kwestiach dotyczących mobbingu - twierdzi Główny Inspektor Pracy.

Z kolei Mariusz Gawrych zwrócił uwagę na konsekwencje zdrowotne pozostałych zagrożeń psychospołecznych, takich jak depresja i stres, a także konieczność działań prewencyjnych w tym zakresie.

- W ciągu ostatnich lat jako ZUS widzimy wzrost zwolnień związanych z zaburzeniami psychicznymi i zaburzeniami zachowania. W roku 2024 zwolnienia lekarskie z tego tytułu stanowiły 7,3% wszystkich zwolnień lekarskich, w tym ponad 1/3 była związana z reakcją na ciężki stres - powiedział ekspert.

Dodatkowe informacje

Badanie na potrzeby raportu zostało przeprowadzone w dniach 26.06-10.07.2025 roku przez SW RESEARCH Agencję Badań Rynku i Opinii. Z zarządzającymi (N=246) przeprowadzono wywiady telefoniczne (CATI). Grupę pracowników (N=1019) stanowią osoby będące etatowymi pracownikami biurowymi i fizyczno-umysłowymi. Badanie zostało zrealizowane techniką wywiadów online (CAWI). Raport uwzględnia porównanie wyników z odpowiedziami z badania przeprowadzonego w 2019 r.

Patronem raportu jest Zakład Ubezpieczeń Społecznych. W materiale wypowiadają się również przedstawiciele: Państwowej Inspekcji Pracy, Centralnego Instytutu Ochrony Pracy - Państwowego Instytutu Badawczego oraz Pracodawców RP.