Aż 152,5 miliona złotych wydał Urząd Marszałkowski Województwa Łódzkiego na wydarzenia, projekty i inwestycje istotne dla twórców i miłośników kultury w 2025 roku.

Na działanie instytucji kultury prowadzonych przez UMWŁ, ważnych dla całego województwa, przeznaczonych zostało ponad 121 milionów złotych. To Teatr Wielki, Filharmonia Łódzka, Teatr im. Stefana Jaracza, Muzeum Sztuki, Muzeum Archeologiczne i Etnograficzne, Wojewódzka Biblioteka Publicznej oraz Łódzki Dom Kultury. Prawie 3,8 mln zł kosztowały dotacje celowe dla naszych placówek. Były to pieniądze na cenione przez mieszkańców imprezy i projekty, między innymi Wędrowny Festiwal Filharmonii Łódzkiej „Kolory Polski” (1 mln zł), wyjazdowe spektakle Teatru Jaracza wystawiane na scenach w naszym regionie (200 tys. zł), piknik średniowieczny i rekonstrukcje historyczne w Tumie organizowane przez Muzeum Archeologiczne (250 tys. zł), renowację Sali Balowej w Muzeum Pałacu Herbsta (118 tys. zł), czy zakup nowości wydawniczych dla Wojewódzkiej Biblioteki Publicznej (260 tys. zł).

200 tys. zł wyniósł budżet realizowanego przez Łódzki Dom Kultury programu grantowego „Reymont_Konteksty!” związanego z obchodami Roku Władysława Reymonta. Dzięki temu wsparciu 17 instytucji zrealizowało 86 wydarzeń, w których wzięło udział blisko 10 tysięcy osób. Były to m.in. spektakle, wystawy, warsztaty, konferencje. Z okazji roku Reymonta ŁDK zrealizował w sumie 5 dużych projektów obejmujących łącznie 101 wydarzeń, w których uczestniczyło 11,5 tys. osób. Jednym z najbardziej znaczących był spektakl „Pielgrzymując z Reymontem”, oparty na tekście „Pielgrzymka do Jasnej Góry” – uznawanym za pierwszy polski reportaż, który został zaprezentowany w 10 miejscowościach województwa. W obchody Roku Reymonta zaangażowały się też pozostałe nasze instytucje kultury. Wojewódzka Biblioteka Publiczna przygotowała rozpisany na szereg odsłon projekt „Fabrika-mistika- literacko- dźwiękowa podróż pomiędzy reymontowską metropolią a jej peryferiami”. Filharmonia Łódzka zamówiła „Suitę reymontowską” u kompozytora Krzysztofa Falkowskiego. Powstał utwór inspirowany trzema sfilmowanymi powieściami Reymonta „Ziemią obiecaną”, „Komediantką” i „Chłopami”. Prawykonanie zostało zaprezentowane podczas festiwalu „Kolory Polski”. W grudniu utwór został wykonany w FŁ. Filharmonia zaprosiła też na wystawę w ramach projektu edukacyjno-artystycznego „Wampir”, organizowanego we współpracy z Miejskim Ośrodkiem Kultury Stary Młyn w Zgierzu. Inspiracją była mniej znana, a niezwykle intrygująca powieść noblisty „Wampir”.

Rok 2025 to także kilka ważnych inwestycji naszych instytucji kultury. Wydatki z nimi związane sięgnęły blisko 7,7 mln zł. Do najważniejszych z pewnością należą rozpoczęta druga faza modernizacji Muzeum Archeologicznego i Etnograficznego, a konkretnie budynków od strony Placu Wolności w Łodzi. W tym roku z budżetu województwa przeznaczono na to ponad 3,5 mln zł. Całkowity koszt tego dotowanego z funduszy unijnych projektu to prawie 102,5 mln zł. Trwają też przygotowania do flagowej inwestycji Filharmonii Łódzkiej, czyli budowy Centrum Edukacji Muzycznej Województwa Łódzkiego w dawnym kinie Bałtyk w Łodzi. W tym roku UMWŁ wydał na to prawie 300 tys. zł. Budowa ma kosztować prawie 101 mln zł, wkład własny UMWŁ to połowa tej kwoty.

Równie imponujące są kwoty wydane na renowacje zabytków. Rok 2025 okazał się pod tym względem przełomowy. Aż 104 historyczne obiekty – od kościołów i klasztorów, przez pałace i dwory, po parki oraz zabytki przemysłowe – odzyskały dawny blask dzięki wsparciu samorządu województwa. Na ratowanie regionalnego dziedzictwa samorząd województwa przeznaczył rekordową kwotę 15 milionów złotych. W tegorocznej edycji programu „Łódzkie dla zabytków” dofinansowanie trafiło do niezwykle różnorodnych obiektów. Wśród nich znalazł się m.in. Pałac Herbsta w Łodzi – jedna z ikon miejskiej architektury. Przyznanie 170 tys. zł pozwoli na przeprowadzenie prac konserwatorskich w reprezentacyjnym westybulu oraz klatce schodowej. W dotychczasowych 22 edycjach konkursu przyznano łącznie 1087 dotacji na łączną kwotę ponad 84 miliony złotych. Wśród obiektów, w których odnowieniu uczestniczył Urząd Marszałkowski dzięki udzielonym dotacjom można wymienić Archikolegiatę w Tumie, Bazylikę w Studziannie-Poświętnem, Kościół parafialny w Sulejowie-Podklasztorzu, Pałac Herbsta w Łodzi, Rektorat Politechniki Łódzkiej, Kaplicę Scheiblera w Łodzi, Katedrę Łódzką, Muzeum w Oporowie, Muzeum w Nieborowie i Arkadii, Parowozownię w Skierniewicach, Młyn w Ldzaniu-Talarze czy drewniany kościół w Mileszkach.

Warto też wspomnieć o innych działaniach wspierających rozwój kultury i mecenat. 2 mln zł zostały przeznaczone na zadania zlecane organizacjom pozarządowym. Były to pieniądze dla 90 podmiotów na wspieranie wojewódzkich zadań dotyczących kultury, sztuki oraz ochrony dóbr kultury i dziedzictwa narodowego. Ponad milion złotych przeznaczyliśmy na realizację 29 zadań w ramach Budżetu Obywatelskiego. Po 90 tys. zł wynosiła pula przeznaczona na stypendia artystyczne marszałka województwa łódzkiego oraz nagrody dla artystów i kreatorów kultury za wybitne osiągnięcia. 300 tys. zł przeznaczonych zostało na pilotażowy program grantów na promocję województwa łódzkiego w związku z realizacją działań o charakterze twórczym i artystycznym. Wsparliśmy 24 różnorodne projekty. Między innymi odsłonięty niedawno w Piotrkowie Trybunalskim mural „Dziewczyna w chuście”, czy projekt „Miś z Chojnego” upamiętniający fakt, że w Chojnem pod Sieradzem powstała kukła wykorzystana w filmie Stanisława Barei „Miś".

To bardzo wymierne dowody na to, jak udany dla kultury był dobiegający końca rok dzięki wsparciu Urzędu Marszałkowskiego. Ale kultura to także, a może przede wszystkim, wydarzenia. A w tym roku nie brakowało spektakularnych wydarzeń, ważnych dla miłośników sztuki, teatru, muzyki, tańca, które odbiły się szerokim echem w całej Polsce. Muzeum Sztuki w Łodzi zorganizowało kilka cenionych przez środowisko wystaw. Najważniejsza jest oczywiście nowa wystawa stała „Sposoby widzenia. Kolekcja Muzeum Sztuki w Łodzi”, czyli największa ekspozycja sztuki nowoczesnej w Polsce. Jej otwarcie było wydarzeniem o międzynarodowym zasięgu i jednym z najważniejszych projektów muzealnych 2025 roku. Równie ważne było pozyskanie bezcennej kolekcji, czyli Archiwum Richarda Demarco. To 1300 dzieł oraz przebogate archiwum, które wybitny, legendarny artysta, kurator i promotor sztuki z Edynburga przekazał naszemu muzeum w darze.

Wiatru w żagle w końcu nabrał Teatr Jaracza w Łodzi. Ma to związek z tym, że stery we flagowym okręcie łódzkiej sceny teatralnej objął Paweł Łysak, uznany reżyser teatralny i radiowy z bogatym doświadczeniem w zarządzaniu teatrami. Jego program na rozpoczęty jesienią pierwszy sezon, nazwany „Opowieści na czas chaosu”, zapowiadał się bardzo obiecująco. I te obietnice krok po korku są realizowane. Za nami dwa premierowe spektakle, w tym pierwsza w Polsce teatralna adaptacja powieści Olgi Tokarczuk „Prowadź swój pług przez kości umarłych” nominowanej do międzynarodowej nagrody literackiej Booker. Noblistka wzięła udział w premierze. Wkrótce na deskach Jaracza zobaczymy kolejny uznany tekstu, czyli „Internat” Serhija Żadana. Adaptację głośnej powieści jednego z najbardziej wpływowych pisarzy współczesnej Ukrainy reżyseruje dyrektor Paweł Łysak.

Międzygalaktyczny kurs trzyma Filharmonia Łódzka. Nie ma miesiąca, aby na tej uznanej scenie nie występowały gwiazdy wielkiego formatu. A to nie wszytko, bo w 2025 roku, po raz kolejny, płyta nagrana przez naszych filharmoników zdobyła nominację do najważniejszej nagrody muzycznej w Polce czyli Fryderyka. O prestiżową statuetkę walczył album „Polish Romantic Works”, czyli muzyka czołowych przedstawicieli dojrzałego polskiego romantyzmu Henryka Wieniawskiego i Zygmunta Noskowskiego nagrana przez młodego skrzypka Wojciecha Niedziółkę, tegorocznego stypendystę marszałka województwa łódzkiego, oraz orkiestrę Filharmonii Łódzkiej.