Między światami – duchy, muzyka i pamięć w kulturze jesiennego czasu

„Ciemno wszędzie, głucho wszędzie…” – tak w poetyckiej metaforze można oddać nastrój końca października i początku listopada, kiedy myślimy o tych, którzy odeszli. Przed nami Wszystkich Świętych i Dzień Zaduszny, a w tradycji ludowej ten czas był uważany za szczególny. Wierzono, że jesienne przesilenie, gdy przyroda zapada w sen, to moment, w którym dusze zmarłych powracają do domostw.

Dziady – spotkanie żywych z duchami przodków

Na przełomie października i listopada obchodzono zwyczaj zwany Dziadami – pogańskie obchody zaduszne, opisane m.in. przez Adama Mickiewicza. Były one czasem, w którym żywi mogli obcować z duchami przodków, a dusze należało ugościć i nakarmić miodem, kaszą czy jajkami. Rozpalano ogniska na rozstajach dróg, by pokazać zmarłym drogę do domu, tak aby mogły spędzić noc wśród bliskich.

Ciekawym elementem obrzędów były kraboszki – maski strugane z kory drzew lub wykonywane ze skóry, które miały chronić żywych podczas kontaktu ze światem duchów i symbolicznie „odprowadzać” dusze zmarłych. Wierzono, że odpowiednio przygotowane bukiety, ustawione w domowych ołtarzykach, potrafią przyciągnąć duchy przodków i zapewnić im spokój. Barwy kwiatów i formy bukietów niosły ze sobą konkretne znaczenia: czerwony symbolizował życie i siłę, biały – czystość i odrodzenie, a żółty – pamięć i zadumę.

Tradycja Dziadów, choć wywodzi się z dawnych wierzeń pogańskich, przetrwała w kulturze jako czas refleksji nad życiem i śmiercią. Także współczesne wydarzenia kulturalne, organizowane na przełomie października i listopada, często nawiązują do tej atmosfery zadumy. Jednym z nich będzie koncert „Requiem d-moll” Wolfganga Amadeusza Mozarta w Łodzi.

Mozart w Łodzi – muzyka, która porusza serce i wyobraźnię

Jesień w Łódzkiem zapowiada się także wyjątkowo muzycznie. 30 października o godz. 18.30 w Sanktuarium Najświętszego Imienia Jezus przy ul. Sienkiewicza 60 zabrzmi jedno z najpiękniejszych dzieł w historii muzyki – „Requiem d-moll” Wolfganga Amadeusza Mozarta.

„Requiem” to utwór owiany legendą od samego początku. W 1791 roku austriacki arystokrata Franz von Walsegg-Stuppach zamówił u Mozarta mszę żałobną dla swojej zmarłej żony, próbując później przypisać sobie autorstwo dzieła. Mozart zmarł przed ukończeniem kompozycji, co doprowadziło do licznych spekulacji na temat jej autentyczności. Powszechnie przyjmuje się, że oryginalna muzyka Mozarta kończy się na ósmym takcie sekwencji Lacrimosa, a dalszą część uzupełnił Franz Xaver Süssmayr, starając się wiernie oddać styl mistrza.

Dramatyczna tonacja d-moll łączy klasyczną formę z barokowym kontrapunktem i głęboką ekspresją emocjonalną. Monumentalne partie chóralne przeplatają się z lirycznymi fragmentami solowymi, tworząc obraz sądu ostatecznego i nadziei na zbawienie. Szczególnie poruszające są części Dies irae i Lacrimosa, które wyrażają grozę i żal wobec śmierci, poruszając słuchaczy w każdym wieku.

W interpretacji Chóru i Orkiestry Teatru Wielkiego w Łodzi pod dyrekcją Rafała Kłoczki zabrzmi zarówno klasyczne Requiem Mozarta, jak i współczesna kompozycja „Lacrimosa” Magdaleny Cynk, poświęcona pamięci Krzysztofa Pendereckiego. Wśród solistów wystąpią: Hanna Okońska (sopran), Bernadetta Grabias (mezzosopran), Łukasz Gaj (tenor) i Rafał Pikała (bas). Wstęp na koncert jest wolny, co czyni go wyjątkowym spotkaniem ze sztuką najwyższej próby, dostępnym dla każdego.

„Wampir” w Starym Młynie – artystyczna noc pełna tajemnic

W wigilię Wszystkich Świętych, 31 października, o godz. 18:00, Stary Młyn – Miejski Ośrodek Kultury w Zgierzu zaprasza na niezwykły wernisaż wystawy „Wampir”, organizowany wspólnie z Filharmonią Łódzką im. Artura Rubinsteina.

Inspiracją wydarzenia jest mało znana powieść Władysława Reymonta, w której rzeczywistość miesza się z ułudą. Wystawa – niczym labirynt – prowadzi widza przez osiem intrygujących projektów łączących muzykę, dźwięk, ruch i sztuki wizualne. Wśród autorów znaleźli się m.in. Karolina Zaborowska, Kosma Woźniarski, Maciej Kryński oraz duety i kolektywy twórcze młodych artystów.

W rolę przewodników po tej mrocznej, artystycznej podróży wcielą się tancerze i performerzy z Instytutu Choreografii i Technik Tańca Akademii Muzycznej w Łodzi, przygotowani przez Patryka Laudańskiego.

Wystawę można oglądać do 14 listopada 2025 r. Wstęp jest wolny.

Sztuczki i rękoczyny – warsztaty ludowej plastyki

Kto chce dotknąć kultury w jej najbardziej pierwotnej i barwnej formie, powinien zajrzeć 6 listopada o godz. 18.00 do Muzeum Archeologicznego i Etnograficznego w Łodzi (plac Wolności 14). Warsztaty „Sztuczki i Rękoczyny – Bukiety do ołtarzyków domowych i miejsc świętych” pozwolą uczestnikom zanurzyć się w świat dawnej plastyki obrzędowej i ludowej.

Podczas zajęć będzie można poznać tradycyjne techniki wykonywania bukietów z papieru, bibuły i materiałów naturalnych, dowiedzieć się, jakie znaczenie miały poszczególne kwiaty i kolory w dawnych obrzędach oraz jak kompozycje te ozdabiały domowe ołtarzyki, święte zakątki w izbach chłopskich, a nawet groby. Warsztaty to nie tylko nauka rzemiosła, ale i podróż w głąb duchowości i estetyki polskiej wsi.

Literacki podwieczorek – dreszczyk dla najmłodszych

30 października o godz. 17.00 w Dziale Młodego Czytelnika Wojewódzkiej Biblioteki Publicznej w Łodzi odbędą się „Literackie Podwieczorki – Opowieści z dreszczykiem”. Spotkania skierowane są do dzieci w wieku przedszkolnym i ich opiekunów, promując głośne czytanie, rozwijanie koncentracji, wyobraźni i pasji czytelniczej.

Zajęcia łączą opowieści z warsztatami plastycznymi, ucząc współpracy i kreatywności, a także oswajając najmłodszych z instytucją kultury. Zapisy przyjmowane są telefonicznie w Dziale Młodego Czytelnika.

Skierniewickie Zaduszki Jazzowe – jazzowy hołd dla legend muzyki

W Centrum Kultury i Sztuki w Skierniewicach przez dwa dni, 30 i 31 października, odbędą się Zaduszki Jazzowe. W piątek 31 października w Sali Koncertowej CKiS formacja Imienowski Jazz Set odda jazzowy hołd legendarnym The Beatles.

Koncert „Jazz Beatles” przeniesie publiczność w muzyczną podróż do Liverpoolu, prezentując największe przeboje Wielkiej Czwórki – Can’t Buy Me Love, Hey Jude, Get Back, Let It Be, Michelle, Yesterday i Come Together – w zaskakujących, jazzowych aranżacjach, które odsłonią znane melodie z zupełnie nowej perspektywy.

Więcej informacji można znaleźć pod adresem: Zaduszki Jazzowe – CKiS Skierniewice