Słownik pojęć księgowych i podatkowych, który każdy przedsiębiorca powinien znać

Prowadzenie własnej firmy to nie tylko rozwijanie pasji i sprzedaż produktów. To także świat faktur, terminów i urzędowych pism, które posługują się specyficznym językiem. Przychód, koszt, dochód, amortyzacja, VAT należny... Zrozumienie tych pojęć jest kluczowe, aby świadomie zarządzać finansami firmy, unikać błędów i efektywnie komunikować się ze swoim biurem rachunkowym.

Przygotowaliśmy dla Ciebie podręczny słownik, który w prostych słowach wyjaśnia najważniejsze terminy księgowe i podatkowe.

Podstawy działalności – Fundament Twoich finansów

Przychód To całkowita kwota pieniędzy, jaką Twoja firma otrzymała lub powinna otrzymać (w przypadku faktur z odroczonym terminem płatności) ze sprzedaży towarów lub usług w danym okresie, przed odliczeniem jakichkolwiek kosztów. To jest cała wartość netto na Twoich fakturach sprzedażowych.

Koszt uzyskania przychodu To wszystkie wydatki, które poniosłeś w celu osiągnięcia przychodu, jego zachowania lub zabezpieczenia. Mówiąc prościej: to Twoje koszty firmowe. Muszą być one racjonalnie uzasadnione i odpowiednio udokumentowane (np. fakturą). Przykłady to zakup towarów, opłaty za marketing, paliwo do samochodu służbowego czy wynajem biura.

Dochód To jest to, co faktycznie zarobiłeś. Dochód to różnica między przychodem a kosztami jego uzyskania. DOCHÓD = PRZYCHÓD - KOSZTY To właśnie od dochodu (lub przychodu w przypadku ryczałtu) oblicza się podatek dochodowy. Jeśli koszty przewyższają przychody, mówimy o stracie.

Płatnik VAT (Czynny podatnik VAT, "VATowiec") Przedsiębiorca zarejestrowany na potrzeby podatku od towarów i usług (VAT). Do ceny netto swoich produktów lub usług dolicza odpowiednią stawkę VAT. Ma jednocześnie prawo do odliczania VAT-u zapłaconego w swoich firmowych zakupach.

Środek trwały To składnik majątku firmy (np. samochód, komputer, maszyna), którego przewidywany okres użytkowania jest dłuższy niż rok, jest kompletny, zdatny do użytku i jego wartość początkowa przekracza 10 000 zł. Środków trwałych nie wrzuca się w koszty jednorazowo, lecz poprzez amortyzację.

Podatki i składki – Twoje obowiązki wobec państwa

Podatek dochodowy (PIT / CIT) Podatek płacony od dochodu firmy. PIT (Personal Income Tax) dotyczy jednoosobowych działalności gospodarczych i spółek cywilnych. CIT (Corporate Income Tax) płacą osoby prawne, głównie spółki z o.o. i akcyjne.

Podatek VAT (należny / naliczony)

• VAT należny: To podatek, który Ty doliczasz do swoich faktur sprzedażowych i który musisz oddać do urzędu skarbowego.
• VAT naliczony: To podatek, który Ty płacisz, robiąc zakupy firmowe (widnieje na fakturach kosztowych). Do urzędu skarbowego wpłacasz różnicę: VAT należny - VAT naliczony. Jeśli VAT naliczony jest wyższy, możesz ubiegać się o jego zwrot.

Zaliczka na podatek dochodowy Podatku dochodowego nie płaci się raz w roku, ale w formie comiesięcznych lub kwartalnych zaliczek. To Twoje regularne wpłaty do urzędu skarbowego, obliczane na podstawie bieżących dochodów firmy.

Składki ZUS (społeczne / zdrowotna) Comiesięczne, obowiązkowe opłaty na ubezpieczenia.

• Składki społeczne: Obejmują ubezpieczenie emerytalne, rentowe, wypadkowe i (dobrowolnie) chorobowe. Ich wysokość jest stała (ryczałtowa) lub zależna od dochodu (na zasadach ogólnych).
• Składka zdrowotna: Daje prawo do publicznej opieki medycznej. Jej wysokość jest zawsze zależna od dochodu lub przychodu firmy.

Jednolity Plik kontrolny (JPK) To elektroniczny dokument, w którym przedsiębiorcy przekazują urzędom skarbowym szczegółowe dane ze swoich ewidencji księgowych. Najpopularniejszy to JPK_VAT (zwany też JPK_V7), który jest jednocześnie deklaracją VAT i ewidencją zakupów i sprzedaży.

Księgowość i finanse – Narzędzia do analizy firmy

Amortyzacja Stopniowe, rozłożone w czasie wliczanie w koszty firmy wartości środka trwałego. Odzwierciedla jego zużycie. Zamiast jednorazowego kosztu 50 000 zł za maszynę, co miesiąc przez kilka lat wliczasz w koszty np. 833 zł (tzw. odpis amortyzacyjny).

Bilans Zestawienie majątku firmy (aktywów) oraz źródeł jego finansowania (pasywów) na dany dzień. Bilans pokazuje, co firma posiada i skąd wzięła na to pieniądze. Zawsze suma aktywów musi równać się sumie pasywów.

Rachunek Zysków i Strat (RZiS) Dokument, który w przeciwieństwie do bilansu nie pokazuje stanu na dany dzień, ale wyniki finansowe firmy w danym okresie (np. w ciągu roku). Zestawia przychody z kosztami, pokazując, czy firma osiągnęła zysk, czy poniosła stratę.

Księga Przychodów i Rozchodów (KPiR) Uproszczona forma ewidencji księgowej, najpopularniejsza wśród jednoosobowych działalności gospodarczych rozliczających się na zasadach ogólnych lub podatkiem liniowym. Zapisuje się w niej wszystkie przychody i koszty firmy.

Faktura pro forma To nie jest dokument księgowy, a rodzaj oferty handlowej lub zapowiedzi faktury właściwej. Służy do poinformowania klienta o szczegółach transakcji i kwocie do zapłaty. Nie można jej zaksięgować ani odliczyć od niej VAT.

Zapoznanie się z tymi pojęciami to pierwszy krok do lepszego zrozumienia finansów własnej firmy. Dzięki temu rozmowy z księgową staną się jaśniejsze, a Ty z większą pewnością siebie będziesz podejmować kluczowe decyzje biznesowe.