Wczoraj, 3 marca mieszkańcy Krośniewic, dzieci, młodzież – uczniowie szkół podstawowych i średnich Gminy Krośniewice wraz z pedagogami, przedstawiciele instytucji kultury: Muzeum im. Jerzego Dunin-Borkowskiego i Gminnego Centrum Kultury, Sportu i Rekreacji w Krośniewicach, Rady Miejskiej w Krośniewicach, Rady Powiatu Kutnowskiego oraz burmistrz Krośniewic Katarzyna Erdman wzięli udział w obchodach upamiętniających Zagładę około 1200 żydowskich mieszkańców Krośniewic. Uczestniczyłam w obchodach i na prośbę burmistrza Krośniewic opowiedziałam zebranym o tragicznych losach społeczności żydowskiej w Krośniewicach.

Obchody upamiętniające Zagładę krośniewickich Żydów zostały zorganizowane przez Urząd Miejski w Krośniewicach i weszły na stałe do kalendarza uroczystości miejskich w Krośniewicach. I za to dziękuję pani Katarzynie Erdman – burmistrzowi Krośniewic.

Z kart historii

Niemcy powołali Judenrat (Żydowską Radę Starszych), który odpowiadał za dostarczanie pracowników do niemieckich obozów pracy oraz zbierał podatki dla Niemców. Wiosną 1940 roku przystąpili do organizacji miejscowego getta, które oficjalnie utworzono 10 maja tegoż roku. Getto mieściło się na obszarze 10000 m kw. Mieszkańców getta skupiono w kilku kamienicach i kilkunastu domach przy ulicy Kutnowskiej (po lewej stronie, patrząc w kierunku Kutna). Za pomieszczenia mieszkalne służyła również synagoga i dwa budynki należące do gminy żydowskiej. Według relacji świadków, teren ten zaczynał się w miejscu rzeźni, tj. sklepu masarskiego. Osadzono w nim ludność żydowską z Krośniewic, Żychlina i okolicznych wsi, razem około 1500 osób.

Warunki panujące w getcie były bardzo ciężkie, ludzie zamieszkiwali po kilkanaście osób w jednym mieszkaniu (w jednej izbie mieszkały 3-4 rodziny), brakowało żywności, opału, nie było jakiejkolwiek opieki lekarskiej. Panowała ciasnota i choroby. Ludności żydowska zamieszkująca na terenie getta nie mogła go opuszczać. Niezastosowanie się do tego zakazu skutkowało natychmiastowym rozstrzelaniem. W okresie funkcjonowania getta zdarzały się pojedyncze zabójstwa osób podejmujących próbę ucieczki, bądź niestosujących się do rygorów w nim panujących.

W okresie istnienia getta, na jego terenie zginęło około 100 osób (zostało zamordowanych bądź zmarło z chorób i wycieńczenia, pochowano ich na cmentarzu żydowskim w Krośniewicach). Należy podkreślić, iż w getcie uwięzieni byli głównie ludzie chorzy i starsi, kobiety i dzieci niezdolne do pracy. Większość zdrowych mężczyzn przebywała w obozach pracy. Pierwszy z czterech transportów Żydów (mężczyźni) do pracy przymusowej w obozach pracy wyjechał z getta we wrześniu 1941 roku.

3 marca 1942 roku niemieccy naziści rozpoczęli Zagładę krośniewickich Żydów. Ponad 1000 krośniewickich Żydów zostało wywiezionych do ośrodka zagłady w Chełmnie nad Nerem, gdzie zostali zamordowani w mobilnych komorach gazowych. Do dziś nie udało się ustalić nazwisk osób – krośniewickich Żydów zamordowanych w niemieckim obozie zagłady Kulmhof w Chełmnie nad Nerem.

Bożena Gajewska, Regionalistka, aktywistka w sieci Forum Dialogu