Sensacyjne odkrycie w Kutnie (2). Prawdziwa, przedwojenna, biało amarantowa

Sensacyjne odkrycie w Kutnie (2)

PRAWDZIWA, PRZEDWOJENNA, BIAŁO AMARANTOWA

W początkach lat 90., podczas porządkowania strychu domu przy ul. Toruńskiej nr 3 w Kutnie, za belką dachu, została znaleziona przez K. Michalskiego i A. M. Wieczorkowskiego zniszczona polska flaga. Przed wojną budynek należał do wojska i mieścił się tam m.in. magazyn map. Spotkałem pewnego sierżanta, który był tam zatrudniony do wybuchu wojny, ale o ukryciu flagi nic nie wiedział. Mogli ukryć ją wojskowi pracownicy placówki lub żołnierze podczas ewakuacji we wrześniu 1939 r. W czasie okupacji Niemcy przy ul. Toruńskiej 3 ulokowali centralę NSKK. Od stycznia 1945 r. do zakończenia wojny budynek mieścił katownię i areszt NKWD, które później przejęło UB. Kutnowska placówka NKWD, tak jak i UB, miały szczególne znaczenia ze względu na ruchliwy węzeł kolejowy. W napisach na ścianach, które pozostawili aresztowani, wielokrotnie pojawiają się wzmianki o kolei i dworcu. W piwnicy znajdowały się dwie duże cele więzienne oraz jedno pomieszczenie magazynowe. W niewielkim pomieszczeniu bez okna, z ciężkimi żelbetowymi drzwiami miał (podobno) mieścić się karcer, ale dowodów na to, poza przekazem ustnym, nie ma. Najprawdopodobniej przed wojną był to podręczny magazyn broni. Drzwi w celach obite były blachą i zaopatrzone w charakterystyczne „judasze”, służące strażnikom do dyskretnego kontrolowania zatrzymanych. Ściany i drzwi pokryte były napisami wykonanymi przez więzionych. W wykopie kanalizacyjnym na podwórku K. Michalski znalazł dwie kości, oceniane przez pracownię antropologii Uniwersytetu Toruńskiego jako szczątki młodego mężczyzny i młodej kobiety. Kiedy UB otrzymało nową siedzibę przy ul. Staszica, w domu przy ul. Toruńskiej 3 utworzono mieszkania, głównie dla „resortowych” rodzin. Wszelkie próby zwrócenia uwagi, także IPN-u, na to straszne miejsce nie przyniosły rezultatów. Obecnie funkcjonuje tam ośrodek Niezabudka.

Flaga, który przez cały czas ukryta była na strychu, stała się niemym świadkiem burzliwej historii dziejącej się w budynku. Ma wymiar około 100 na 200 cm. Nie jest biało czerwona, jak obecnie, lecz biało amarantowa, co podkreśla jej wiek. Wykonana została, rzecz ciekawa, z jednego kawałka płótna. Partia amarantu nie jest doszyta, lecz nadrukowana. Nie ma wątpliwości, że mamy do czynienia z flagą państwową powstałą przed 1939. Silne wyblaknięcie części amarantowej sugeruje, że w 1939 r nie był to już przedmiot nowy.

Zachował się ślad po zakładce do wsuwania drzewca. Miejsce to ma częściowo lepiej zachowaną intensywność barwy pierwotnej. Płat jest w kilku miejscach nieznacznie uszkodzony i nosi ślady zacieków, być może są to skutki długiego obcowania z dachem. Część biała, na skutek silnych zanieczyszczeń, jest w chwili obecnej szara.

W Polsce odradza się kult flagi państwowej i wyszydzanych do niedawna imponderabiliów narodowych; odnalezienie zatem tej flagi i w tym miejscu, ma znaczenie symboliczne. Flaga ta symbolicznie niesie w sobie pamięć zbrodni i ludzkich tragedii, które rozegrały się na tamtym miejscu.

Ujawniamy tę szczególną pamiątkę – a właściwie relikwię – w Jubileusz Stulecia Odzyskania Niepodległości. Nie mogąc inaczej, w „medialny”sposób ofiarujemy ją kutnowskiej społeczności. Oczywiście powinna ona na specjalnych prawach uczestniczyć w Święcie, ale razem z ludźmi, którzy ją odnaleźli i ocalili, została z niego wykluczona. Poruszamy się w subtelnej i trudnej tkance symboli oraz narodowego sacrum, o czym trzeba pamiętać.

Przechowywana jest w zbiorach Heleny i Andrzeja Mariusza Wieczorkowskich. Aby lepiej służyła miastu, chciałbym oddać ją, najszybciej jak będzie to możliwe, w godne ręce. Ale tylko w godne ręce.

P.S.

Tak doszliśmy do sfinalizowania pomysłu Wolnego Wirtualnego Muzeum Niepodległości. Oczywiście niepodległości Polski, bo droga do niepodległości tego miasta jest wciąż daleka. „Wolne” internetowe muzeum będzie na tę wielką dolegliwość społeczną Kutna w pewien sposób odpowiedzią.

Tak oto obejrzeliście Państwo drugą wirtualną gablotę nowego kutnowskiego muzeum.

Andrzej Mariusz Wieczorkowski ©

(Stowarzyszenie Ad MEMORANDUM W. i F. Mniewskich)

Fot. A. M. Wieczorkowski©