Przyjechali do Krośniewic w poszukiwaniu rodzinnych korzeni

W piątek, 11 maja grupa Żydów odwiedziła Krośniewice. Wizyta nie była przypadkowa. Inicjator przyjazdu – Abram Ciszyński z Izraela  – poszukuje swoich rodzinnych korzeni. 

Pierwsza wizyta Abrama miała miejsce 18 kwietnia br. Przyjechał wraz z kuzynem Mordechajem Knoblewiczem i przyjacielem Izraelem Zylberbergem. Żydzi odwiedzili kamienicę przy placu Wolności. Przed wojną mieszkał w niej dziadek Abrama Ciszyńskiego, który nosił nazwisko Paluch. Goście zatrzymali się też przy kamienicy na rogu ulicy Kutnowskiej i Toruńskiej, gdzie mieszkał pradziadek rabi Rafał Kolski. Następnie przeszli na ul. Kutnowską, gdzie podczas II wojny mieściło się getto żydowskie. Nieopodal synagogi znajduje się odsłonięty w 2012 r. obelisk upamiętniający likwidację getta w Krośniewicach. Żydzi odwiedzili także cmentarz zlokalizowany na obrzeżach miasta.

Kolejna wizyta Abrama Ciszyńskiego odbyła się 11 maja. Przybył z liczniejszą grupą swoich współwyznawców. Wśród nich była matka, brat Abrama i kuzyn Abram Bresler. Podczas wizyty na cmentarzu żydowskim goście pozostawili pamiątkową tabliczkę upamiętniającą pradziadka Abrama, czyli Rafała Kolskiego, gdyż nie jest znane miejsce jego pochówku. 

Pierwsza wizyta potomków Rafała Kolskiego po II wojnie światowej miała miejsce w 1985 roku, kiedy Krośniewice odwiedzili Moszek Dawid Paluch ze swoim młodszym bratem Abramem Paluchem. W 1997 r. przyjechali jeszcze raz liczniejszą grupą rodziny Paluchów. 
Abram Ciszyński pisze książkę i zbiera informacje o swojej rodzinie. Wiemy, ze rodzina Paluchów – ojciec Icek Szymcha Paluch i Machla z domu Adler – przenieśli się w 1932 r. do Łodzi. Oboje zginęli podczas Holokaustu. Ich czterech synów przeżyło wojnę. Rodzina Paluchów i Kolskich była spokrewniona. Rafał Kolski zmarł ok. 1930 r. w podeszłym wieku. Był synem rabina Jakuba z Uniejowa, który później mieszkał w Łodzi. Był pradziadkiem Paluchów. Abram z rodziną poszukują osób, które mogą coś powiedzieć na temat dziadka i jego rodziny. Bezcenne byłyby zdjęcia i dokumenty, które pomogłyby bliżej poznać krewnego. 

Gdyby Czytelnicy eKutno.pl chcieli podzielić się wiedzą dotyczącą losów rodziny Paluchów i Kolskich bądź informacjami na temat związków Żydów z Krośniewicami (m.in. na temat likwidacji getta przy ul. Kutnowskiej), proszeni są o kontakt telefoniczny – 
nr 695 675 092.

Warto wspomnieć, że Żydzi żyli w symbiozie z mieszkańcami Krośniewic. Zaczęli sprowadzać się do naszego miasta około 1564 r. W 1765 r. powstała pierwsza samodzielna gmina żydowska. Pod koniec XIX w. ich społeczność liczyła ponad 5 tys. mieszkańców, co stanowiło 43% ogółu krośniewiczan. 

Żydzi zostali poddani represjom podczas II wojny światowej. Wiosną 1940 r. utworzono getto, a oficjalne jego otwarcie miało miejsce 10 maja 1940 r. Niedawno przypadła właśnie 78. rocznica tego wydarzenia. Likwidacja getta odbyła się 2 marca 1942 r. Ponad tysiąc Żydów wywieziono do niemieckiego ośrodka zagłady w Chełmnie nad Nerem. Zostali zamordowani w komorach gazowych. Wspomniana w artykule synagoga przy ul. Kutnowskiej powstała w latach 1834-1839. W czasie wojny Niemcy wyświetlali w niej filmy, a władze powojenne zachowały funkcję kulturalną obiektu – mieściło się tutaj kino „Tęcza”. Później, w latach 90. działał tu bar, a obecnie mieści się zakład pogrzebowy.

Losy wielu krośniewickich Żydów nadal są zagadką. Niektóre historie poznajemy teraz, po wielu latach. W grudniu 2017 r. Bożena Gajewska – prezes Towarzystwa Przyjaciół Ziemi Kutnowskiej napisała artykuł pt. „Getto dla Żydów w Krośniewicach”. Tekst ukazał się w Kutnowskich Zeszytach Regionalnych, t. XXI. Inną publikacją, która podejmuje tę tematykę, jest książka „Zarys historii Żydów Ziemi Kutnowskiej” pod red. K. Koszady, E. Świątkowskiej i B. Gajewskiej. Warto poznać losy naszych dawnych sąsiadów, sięgając do tych i innych publikacji.

Julita Szczepankiewicz