Epitafium dla Kazimierza Zyskowskiego

W lichym domu na obrzeżach Kutna, tam gdzie miasto pozbywa się swoich przegranych i ubogich, w małym pokoiku na piętrze mieszkał stary człowiek. Pokoik wypełniały książki, gazety i sterty papierów. Na stoliku stała otwarta maszyna do pisania; ciągle bowiem pisał, ale nie wyszedł z epoki przedkomputerowej. Część biednego mieszkanka zajmowała mata treningowa, na której ćwiczył jogę. Pomimo 85, lat jeszcze do niedawna, odbywał forsowne marsze, a nawet biegi treningowe. Pisał, czytał, ćwiczył.

Kazimierz Zyskowski – wiceprzewodniczący MKZ NSZZ „Solidarność” Ziemi Kutnowskiej podczas obrad MKZ-tu w siedzibie przy ul. Królewskiej 11. Jesień 1980 r. Fot.: A. M. Wieczorkowski ©.

W czasach, kiedy Kutno było jeszcze miastem, był barwnym elementem miejskiego pejzażu, często - z charakterystyczną torebką pełną zapisków i powycinanych z prasy artykułów - widywano go na ulicy Królewskiej, na różnych spotkaniach, sesjach i odczytach. Był przytomnym, acz sceptycznym, uczestnikiem życia samorządowego. „Wolnej Polsce” nigdy nie ufał. Był człowiekiem pogodnym, zawsze uśmiechniętym, mimo częstej biedy - radosnym. Z czasem coraz rzadziej opuszczał Łąkoszyn; mało kto go też odwiedzał. Miał rosochaty, twardy charakter, nie znał kompromisów, dlatego nie dorobił się wielu przyjaciół. Starość i ubóstwo dopełniły reszty.

W zapomnieniu żył i 3 marca 2018 roku umarł Kazimierz Zyskowski, legenda kutnowskiej „Solidarności”, członek założyciel pierwszego prezydium Związku, zastępca przewodniczącego „tamtej” - prawdziwej „Solidarności”. Z czasem, kiedy nikt nie będzie pamiętał o dzisiejszych władcach Kutna, każda książka o historii miasta, każda monografia, z szacunkiem pisać będzie o działaczu i współtwórcy kutnowskiej „Solidarności”, bezkompromisowym antykomuniście Kazimierzu Zyskowskim, za życia zepchniętym przez różową/różaną „wspólnotę” w niepamięć.

Życiorys Kazika to materiał na książkę, którą teraz już trudniej będzie napisać, gdyż nigdy nie chciał mówić wiele o sobie, nagrywać rozmów i udzielać wywiadów. Nie wiadomo co pozostało w jego papierach, nie wiadomo, czy prowadził jakieś zapiski osobiste.

Całe życie związany był z Kutnem. W latach 70. znalazł się Gdańsku, gdzie podjął pracę w słynnej stoczni. Wziął udział w Wydarzeniach Grudniowych. Znał się dobrze z Wałęsą, do którego - jeszcze w czasach, kiedy większość z nas żywiła uwielbienie - miał niezwykle krytyczny stosunek, „na skutek autopsji” – jak mówił. Mówił otwarcie o esbeckich powiązaniach Lecha, w co, oczywiście, nikt wówczas nie chciał wierzyć. Alle to ty Kaziu miałeś rację… Przyjaźnił się z Anną Walentynowicz, którą niekiedy odwiedzał na Wybrzeżu.

W symbolicznym epitafium nie jestem w stanie choćby naszkicować zawiłych dróg życiowych Kazika. Kiedy wybuchła „Solidarność” był pracownikiem fizycznym kutnowskiej „Agromy”. 20 listopada 1980 r. wszedł w skład historycznego prezydium MKZ NSZZ „Solidarność” Ziemi Kutnowskiej. Był delegatem na I Zjazd Krajowy NSZZ „Solidarność”. W Kutnie powierzono mu m.in. pion prasy związkowej. Został redaktorem naczelnym „Biuletynu Informacyjnego” kutnowskiego MKZ. Bowiem Kazimierz Zyskowski był zapalonym dziennikarzem. Robotnikiem - dziennikarzem. Samoukiem, który do wszystkiego dochodził mozolną pracą samodzielną. Jeszcze w czasach gdańskich pisywał do tamtejszych gazet głównie artykuły sportowe. Bo był również zapalonym sportowcem. Kazimierz Zyskowski wygrał życiową bitwę ze strasznym nałogiem, z jakiego udało się wyjść tylko niewielu. Sport mu w tym pomógł, on później prowadząc zaciekłą walkę ze społecznym alkoholizmem i pomagał powracać do życia innym.

Został internowanym 13 grudnia 1980 r. W więzieniu zachował postawę nieprzejednanej wrogości wobec reżimu. Odmawiał prowadzenia jakichkolwiek rozmów z klawiszami i esbekami. Po wyjściu rozpoczął przedziwną drogę samotnego opozycjonisty, który nie wiązał się na stałe, a tym bardziej nie podporządkowywał się, jakimkolwiek frakcjom, czy grupom. Kluczył miedzy Głogowcem, Gdańskiem a Warszawą. Klepał biedę, nie miał pracy i znikąd pomocy. Pisywał do różnych periodyków drugiego obiegu, także do kutnowskiej „Gazety Podziemnej”. Używał pseudonimu „Traper”.

Po wyjściu z Podziemia został członkiem odrodzonego Stowarzyszenia Dziennikarzy Polskich. Wiem jak to było, bo podpisywałem mu rekomendację. Siedem klas szkoły powszechnej i dziennikarski dorobek - to budziło podziw w Warszawie. Przez kilka lat związany był z „Kurierem Kutnowskim”. Uchodził za „nestora” dziennikarstwa kutnowskiego w czasach jego świetności, w latach 90. Niewiele osób zostało już z tamtej ekipy, przed Kaziem odeszli dużo młodsi: R. Kowalczyk, K. Michalski, A. Fryz, A. Stemplewski.

Ale najbardziej – moim zdaniem - heroicznym rozdziałem w życiu Kazimierza Zyskowskiego była jego relacją z niewidomą matką i stareńką babką. Kazik poświęcił znaczną część życia na opiekę obu staruszek. Była to opieka czuła i serdeczna. Aby ratować matkę wyprzedał się, zadłużył, stracił mieszkanie w blokach i zamieszkał w izdebce na Łąkoszynie. Latami wyplątywał się z długów. Jeśli za coś dałbym Kazimierzowi Zyskowskiemu order w pierwszej kolejności (należało mu się ich wiele, ale odznaczeń nie przyjmował) – to za to. Za ciche, bezgraniczne, synowskie poświęcenie dla starej i niewidomej matki połączone z ofiarą z własnego życia. Pocieszam się, że jeśli ja wiem o tym, wie o tym również sprawiedliwy Bóg.

Skromny pogrzeb w szybkim tempie odbył się 8 marca 2018 r. na kutnowskim cmentarzu parafialnym. Nie było nawet trzydziestu osób. Trzyosobowa delegacja z „ulicy Narutowicza” przyniosła sztandar Solidarności. Nie zjawił się żaden dziennikarz. Nie przybył nikt od właścicieli Kutna. Nie przemówił nikt.

A było to – pamiętajcie obecni i przyszli przytomni czytelnicy - w roku 100.lecia odzyskania przez Polskę niepodległości.