Obchody rocznicy śmierci Antoniego Troczewskiego

Doktor Antoni Troczewski przyjechał do Kutna w wieku 29 lat i został tu na do końca swoich dni (mieszkał i działał przez 38 lat). Pokochał Kutno i jego mieszkańców, a Kutnianie w podziękowaniu za jego serce i pracę społeczną ustanowili godność Honorowego Obywatela Miasta Kutno i nadali ją Doktorowi Troczewskiemu w 1919 roku. Tak więc już za życia był Antoni Troczewski legendą. Także legenda głosi, że to Mieszkańcy Kutna podarowali mu ten dom przy ulicy 29 listopada, do którego się wprowadził wraz z rodziną i mieszkał jakiś czas. „Willę Troczewskiego” władze miasta odkupiły od ostatnich właścicieli w 2012 roku. Obecnie mieści się w niej Urząd Stanu Cywilnego. Od kilku lat oczekiwaliśmy na odrestaurowanie Willi Doktora i oto 22 września 2017 roku Zastępca Prezydenta Miasta Jacek Boczkaja obecny na obchodach rocznicy śmierci Antoniego Troczewskiego przekazał mieszkańcom Kutna dobrą wiadomość – willa Troczewskiego w 2018 roku zostanie poddana rewaloryzacji.

Czym się zasłużył doktor Antoni Troczewski, że tak został uhonorowany? Towarzystwo Przyjaciół Ziemi Kutnowskiej opowiada o tym co roku obchodząc rocznicę śmierci Doktora. Staramy się co roku wspominać inny rozdział bogatej działalności Antoniego Troczewskiego.

Dr Antoni Troczewski urodził się w 1861 roku w Łomży. Lata szkolne, studia i początki kariery zawodowej spędził w Warszawie. Podczas pobytu w Warszawie należał do tajnej organizacji studenckiej ,która kładła nacisk na wychowanie patriotyczne i szerzenie wśród społeczeństwa idei „pracy u podstaw”. W myśl tego programu po powstaniu styczniowym skończyła się tzw. epoka romantyzmu, która miała zmienić mentalność Polaków. Uznano, że walka narodowowyzwoleńcza pozbawiona jest sensu. Narodził się prąd społeczno-literacki zwany powszechnie pozytywizmem. Pozytywiści dążyli do rozwoju ekonomicznego, społecznego i kulturalnego kraju. Miało się to dokonywać poprzez zakładanie stowarzyszeń, spółdzielni, zespołów, teatrów itp. , które podnosiłyby poziom oświaty, kultury i świadomości narodowej. Szczególna rola miała przypaść inteligencji, która miała obowiązek przewodzenia narodowi, aby nieść „oświaty kaganiec” . Dr Antoni Troczewski tak jak i jego koledzy ze studiów na swoją działalność wybierają prowincjonalne miasta. Los sprawił, że Doktor Antoni Troczewski w 1890 roku przyjechał do Kutna i został tu przez resztę swojego życia. Kutno w 1890 roku liczyło około 12 tysięcy mieszkańców, w większości biednych, z czego 70% stanowiła ludność żydowska. Obraz Kutna widziany oczami młodego doktora, pełnego entuzjazmu do działalności był bardzo pesymistyczny. Początkowo spotkał się Troczewski z obojętnością i brakiem zrozumienia wśród mieszkańców miasta. Martwiło go życie umysłowe , które stało na niskim poziomie. Krytykował brak zainteresowania sprawami szerszego świata, „zasklepienie się”, ograniczenie zainteresowań do obowiązków zawodowych, a prywatnie, że życie sprowadza się do przyjemności , krótkotrwałych, nic nie wzbogacających „wartościowo” człowieka – czyli gry w karty. Mieszkańcy nie myślą kategoriami dobra ogółu, bowiem wdają się w nic nie warte między sobą kłótnie . Dla Doktora było to życie „zapleśniałe ”. Nie lepiej wyglądało życie społeczno-gospodarcze i kulturalne mieszkańców Kutna . Z ważniejszych instytucji w Kutnie w latach dziewięć dziesiątych XIX wieku były tylko: szkoły – katolicka, ewangelicka oraz szpital św. Walentego i ochotnicza straż ogniowa .Szpital nie odgrywał większej roli – był zaniedbany ze względu na brak finansów i nieliczny personel, początkowo pracował tylko jeden lekarz. Polityka rusyfikacyjna zaborcy nie pozwalała na rozwój oświaty i kultury. Ochotnicza straż ogniowa nie odgrywała większej roli kulturotwórczej w życiu mieszkańców Kutna. Panował dość powszechnie analfabetyzm. Troczewski krytykował także mieszkańców Kutna, że nie zakładają rodzimych zakładów, a korzystają wyłącznie z handlu żydowskiego.

Dał temu wyraz umieszczając artykuły w warszawskim czasopiśmie „Głos”, które dotyczyły Kutna i jego mieszkańców. W jednym z artykułów napisał: „Żądacie wiadomości z Kutna, zamierzam więc przesyłać je Wam stale. Dawno się to już należy, gdyż jakkolwiek miasto nasze pod względem obszaru i ilości mieszkańców zalicza się do większych i ruchliwszych, jednak prawie nigdy nie daje znać o sobie i samo mało interesuje się tym, co dzieje się na szerszym świecie. Ludzie u nas, poza sferą obowiązkowych zajęć albo się kłócą, albo grają w karty, nic więc dziwnego, że nie mają czasu na zainteresowanie się sprawami natury ogólniejszej. Nie wiem czemu przypisać to zasklepienie się jego mieszkańców, gdyż warunki miasta niczym nie są gorsze od warunków wielu innych miast prowincjonalnych…..Czyżby Kutno nie miało nic do zanotowania z życia mieszkańców i z biegu spraw społecznych? „….” za bardzo pochłaniają umysły względy osobistych zawiści, intryg i walki konkurencyjnej”.

Pomimo tych wszystkich trudności, dr Troczewski był wzorem lekarza okresu pozytywizmu. Chciał zmienić oblicze miasta, które wybrał dla swojej działalności. Praca „od podstaw”, którą podjął A. Troczewski w Kutnie była z góry przemyślana, zaplanowana i konsekwentnie realizowana przez całe jego życie . Był to program obejmujący podstawowe dziedziny życia umysłowego, społecznego i gospodarczego. Jego realizacja miała zmienić stosunki społeczne, ugruntować jedność narodową i podjąć walkę o niepodległość.

Dr Antoni Troczewski na inteligencję nakładał ważne zadania, jej powierzał obowiązek przewodzenia narodowi w rozwoju społecznym i ekonomicznym. Pisał: „... Musimy zbliżyć się do tego ludu z całą dobrą wolą i wiarą, wczuć się w jego duszę, w jego potrzeby, stać się starszymi braćmi i doradcami zarówno w życiu duchowym, jak i materialnym, dopomagać do osiągnięcia większej oświaty, zachęcać do tworzenia instytucji kulturalno-oświatowych i społecznych i w tych instytucjach razem z nimi pracować. I tu otwiera się szerokie pole dla inteligencji polskiej, zarówno ze starszej jak i młodszej generacji...”.

Mimo początkowego braku zrozumienia ze strony mieszkańców, potrafił pobudzić wraz z wieloma swoimi współpracownikami lokalną społeczność do działania. Z jego inicjatywy powstało m.in.:. Towarzystwo Dobroczynności, Towarzystwo Muzyczno – Dramatyczne, Polska Macierz Szkolną, Towarzystwo Krajoznawcze, Spółdzielnia „Kutnowianka”, Towarzystwo Gimnastyczne „Sokół”, „Tygodnik Kutnowski” oraz inne instytucje spółdzielcze i kredytowe. Wybudowano z jego inicjatywy Dom Dochodowy Straży Ogniowej, Sierociniec i dzisiejszy budynek w którym mieści się szkoła – tj. ZS nr 2 Kutnie. Swoją dewizę życiową „nic dla siebie, wszystko dla innych” Doktor Troczewski stosował przez całe swoje życie. Nie szczędził zdrowia, pieniędzy i czasu dla ukochanej Ziemi Kutnowskiej i jej mieszkańców. Działalność jego była widoczna w każdej dziedzinie życia oświatowego, gospodarczego, ekonomicznego i kulturalnego naszego miasta. Wymienione instytucje służyły społeczności lokalnej, m.in. dążyły do upowszechnienia czytelnictwa poprzez zakładanie bibliotek, organizowały przedstawienia teatralne, wycieczki, „majówki”, bale karnawałowe, koncerty muzyczne, wystawy malarskie. Dostarczały mieszkańcom rozrywki i wpływały na kulturalny odbiór dzieł sztuki. Instytucje kredytowe i spółdzielcze dążyły do stopniowego przechodzenia handlu, rzemiosła i przemysłu w ręce polskie poprzez udzielanie tanich kredytów kupcom, rzemieślnikom i drobnym producentom. Doktor Troczewski dbał o sprawne funkcjonowanie szkół i dobrą opinię w środowisku lokalnym oraz o wysoki poziom nauczania i wychowania. Dzięki osobistej pracy, stworzył w Kutnie szpital, który stał się jedną z najlepiej funkcjonujących placówek w Królestwie Polskim.

Bezinteresownie uczestniczył w akcjach charytatywnych i patriotycznych komitetach organizacyjnych z udziałem licznego udziału mieszkańców Kutna.

Działalność stowarzyszeń przyczyniła się do rozwoju miasta i ożywienia życia umysłowego i kulturalnego. Dzięki jego inicjatywom, postępował wyraźny rozwój elity miasta, do której zaliczała się miejscowa inteligencja, kadra urzędnicza oraz właściciele powstających zakładów przemysłowych. Zasługi dla lokalnej społeczności zostały docenione przez mieszkańców i władze polskie. W dniu 22 grudnia 1919 roku  dr A. Troczewski otrzymał godność honorowego obywatela miasta Kutno, natomiast 15 września 1923 r. otrzymał jedno z najważniejszych polskich odznaczeń – Order Odrodzenia Polski „Polonia Restituta”.

W ten sposób wspominał dr Antoniego Troczewskiego i jego pracę u podstaw w Kutnie Stanisław Wojdecki.

O dr Antonim Troczewskim jako chirurgu ze szpitala św. Walentego mówiła dr Elżbieta Świątkowska.

Dr Antoni Troczewski pracę w kutnowskim szpitalu rozpoczął w 1891 roku. Początkowo, jako lekarz nadetatowy nie otrzymywał żadnego wynagrodzenia. Tak pracował do roku 1984, kiedy to utworzono drugi etat lekarski z rocznym wynagrodzeniem 150 rubli. Dzięki zaangażowaniu i energii dr Troczewskiego, szpital zaczął przekształcać się w placówkę nowoczesną, spełniającą ówczesne wymogi europejskie.

W roku 1899 w „Czasopiśmie Lekarskim”, o organizowaniu oddziału chirurgicznego doktor pisał:

„…Dopiero w roku 1894, dzięki łaskawemu oddaniu pod moją wyłączną opiekę chorych chirurgicznych, przez ówczesnego lekarz Zaleskiego, za co na tem miejscu składam mu serdeczne podziękowanie, zacząłem urządzać specjalny oddział chirurgiczny, uzyskawszy pozwolenie Rady Szpitalnej Powiatowej na poczynania odpowiednich przeróbek w celu urządzenia sali operacyjnej i opatrunkowej. Z roku na rok, stopniowo i przeważnie kosztem własnym, co jak się rzekło wyżej, było i jest jedynie możliwe wobec obojętności ogółu tutejszego, zdobywałem narzędzia, warunkujące racjonalne prowadzenie oddziału chirurgicznego, z roku też na rok, dzięki tym ulepszeniom, osiągać mogę coraz lepsze wyniki pracy. Obecnie mam oddział chirurgicznych wraz z główną salą dla chorych w nowej części szpitala. Oddział składa się z salki operacyjnej, malowanej olejno, z podłogą jednak drewnianą; w salce tej wszystkie meble są z żelaza i ze szkła, służy ona do operacji czystych. Druga sala służy do wszelkich innych operacji i opatrunków: w tej sali wszystkie meble są drewniane, malowane olejno na kolor biały. Łóżka w szpitalu zastałem wszystkie w stanie opłakanym, zapadające się, połamane, najlichszego gatunku. Od paru lat stopniowo wprowadzałem łóżka żelazne bardzo prostej konstrukcji, ale niezmiernie trwałe z fabryki Gostyńskiego z Warszawy.

Dotąd mam łóżek 27, a trzeba się zapytać tylko chorych, jakie to dobrodziejstwo dla nich – wygodne łóżko, ile tortur znoszą oni na zapadających się i połamanych łóżkach szpitalnych. Na zbytek ten pozwolić mogłem dzięki dochodowi osiągniętemu z kilku dorocznych przedstawień amatorskich, które urządzam od lat paru, wraz ze szczupłym kółkiem ludzi dobrej woli…”.

Pomimo licznych kłopotów szpital św. Walentego w szybkim czasie zdobył dużą renomę, o czym świadczy fakt, iż w latach 1891-1898 w placówce tej leczyli się chorzy z miejscowości znacznie oddalonych od Kutna.

Dr Troczewski w szpitalu wykonywał operacje w przypadkach urazowych np. trepanacje czaszki, w obrębie klatki piersiowej (różnego rodzaju drenaże z przyczyn urazowych, jak i z powodu ropni jamy opłucnowej), operacje jamy brzusznej oraz operacje ginekologiczne. Wszystkie zabiegi były wykonywane w narkozie z użyciem chloroformu.

Liczba operacji systematycznie rosła, w pierwszym roku swojej pracy w Kutnie wykonał 33 zabiegi, a sześć lat później, czyli w roku 1897, wykonał już 175 operacji.

Pomimo nawału codziennej pracy w szpitalu, dr Antoni Troczewski znajdował czas na działalność społeczną, jak również naukową. Na wzór istniejących Towarzystw Lekarskich, działających w miastach gubernialnych, powstało w 1894 roku Towarzystwo Lekarzy Prowincjonalnych zrzeszające lekarzy z Kutna i Łęczycy. Głównymi inicjatorami i założycielami tej organizacji byli lekarze: Feliks Arstein, Józef Handelsman i Antoni Troczewski.

Zebrania członków Towarzystwa, na których poruszano oprócz problemów naukowych, także sprawy społeczne i narodowe, odbywały się raz, lub dwa razy w ciągu kwartału.

Dr Troczewski był pionierem w operacyjnym sposobie leczenia zapalenia wyrostka robaczkowego, a także wielu innych, rzadko wykonywanych zabiegów w szpitalach prowincjonalnych. Swoje doświadczenia chirurgiczne opisywał w licznych artykułach, które publikowane były w ogólnopolskiej „Gazecie Lekarskiej”.

W ciągu pracy w Kutnie opublikował 24 artkuły, w których poruszał tematykę medyczną dotykającą różnych specjalności lekarskich (chirurgia, ginekologia, choroby wewnętrzne, ortopedia, urologia). Nie stronił również przed poruszaniem w swoich artykułach zagadnień etycznych i organizacyjnych dotyczących lecznictwa.

Jak co roku spotkaliśmy się przy odrestaurowanym grobie doktora Antoniego Troczewskiego w 89. rocznicę Jego śmierci.

Dzięki ofiarności mieszkańców Ziemi Kutnowskiej, Okręgowej Izby Lekarskiej w Płocku, Ochotniczej Straży Pożarnej w Kutnie i dofinansowania z budżetu Miasta Kutna, wykonano w 2013 roku renowację pomnika Doktora. Dziś Kutnowianie z dumą przechodzą obok miejsca pochówku Honorowego Obywatela Miasta Kutno wiedząc, że mają udział w tym dziele. Dbałość o grób Doktora to także podkreślenie naszego lokalnego patriotyzmu – z miłości do „małej ojczyzny” Antoniego Troczewskiego, tego wielkiego społecznika, czerpiemy przykład. Na grobie Doktora zamocowany jest Krzyż Wielki Order Odrodzenia Polski, który otrzymał 15 września 1923 roku. Kiedy go dekorowano tym odznaczeniem oświadczył, że to co zdziałał, to nie jest jego osobistą zasługą, ale tych wszystkich, którzy z nim pracowali, całego zespołu, całego otoczenia, tego społeczeństwa, w którym się obracał i którego ukochał. Świadczyło to o skromności tego wielkiego obywatela. Wszystko chciał dla wszystkich, nic dla siebie.

Order Polonia Restituta - Polska Odrodzona jest po Orderze Orła Białego drugim w hierarchii najwyższym cywilnym odznaczeniem polskim. Ustanowiony został przez Sejm Rzeczypospolitej Polskiej w 1921 roku jako symbol odzyskania przez Polskę niepodległości. Orderem tym odznaczani byli obywatele, którzy zasłużyli się ojczyźnie wybitną twórczością na polu nauki, wynalazczości, kultury i sztuki, wyjątkową sumiennością w pracy, ofiarnością i poświęceniem, działalnością filantropijną i działaniami na rzecz rozwoju kraju.

W obchodach uczestniczyli: Robert Baryła Radny Sejmiku Województwa Łódzkiego, Artur Gierula – Członek Zarządu Powiatu, Grzegorz Chojnacki Przewodniczący Rady Miasta Kutno, Jacek Boczkaja, Zastępca Prezydenta Miasta Kutna.

Szczególnie gorąco przywitane zostały instytucje noszące imię dr Antoniego Troczewskiego, Zespół Szkół Zawodowych nr 2 im. doktora A. Troczewskiego, Ochotnicza Straż Pożarna w Kutnie, której przewodniczył sto lat temu Antoni Toczewski.

Podczas uroczystości obecni byli: delegacje kutnowskich szkół z pocztami sztandarowymi: Szkoły Podstawowe nr 1, nr 2, nr 3 i nr 4, Zespół Szkół Zawodowych nr 2 im. doktora Antoniego Troczewskiego, I Liceum Ogólnokształcące im. Jana Henryka Dąbrowskiego, II Liceum Ogólnokształcące im. Jana Kasprowicza, Zespół Szkół nr 1 im. Stanisława Staszica, Zespół Szkół nr 3 im. Władysława Grabskiego, Zespół Szkół nr 4 im. Zygmunta Balickiego.

Obecne były, jak zawsze, kutnowskie media, które propagują postać dr Antoniego Troczewskiego doceniając jego zasługi dla Kutna.

Bożena Gajewska